بیری هر کسه یئتیریرمیش سؤروشورموش منه نه آد یاراشار؟ هره بیر آد دئییرمیش! او دا بیر کاغاذدا یازیرمیش. آد دئین آداملارین اؤز آدلارینی سوروشورموش، اونو دا یازیرمیش. هر کیم ده جاواب وئرمیرمیش(آدینی دئمیرمیش) آدینین قاباغینا بیر چیزگی چکیرمیش. سونوندا اؤز آدینی دا دئییرمیش
بو ایشی اوزون زامان گؤرندن سونرا، بؤیوک بیر لیست الینده وار ایدی، بوتون آد دئینلرین یانینا گئدیب، اوندان بیر دؤنه اولاراق، اونا آد وئرمهیی ایستهییردی. آدی دئین آداملاردان آدی وئرمکلرین ندنینی سوروشوردو. هر کیم ده نییه بو ایش گؤردویونو اوندان سوروشدوقدا، بیر آیدان سونرا بیر یئرده جاواب وئردییینی بیلدیریردی.
بیر آیدان سونرا او یئره باش وورانلار، اورانی قالابالیق بیر ایش یئری گؤرودولر. آدام دا اوردا اولمادیغینا گؤره هرهنی بیر باشقا زامان گؤرمهیینی اونا باشوورانلارا چاتدیریردی.
آد آختاران آدام، بیر ایل اوندان سونرا آدلیم ایش آداملاریندان اولموشدو.
"آذربایجان دیلینین فونئتیکاسی" عونوانیندا کیتاب عرب الیفباسیندا دونیا یایین ائوی طرفیندن یاییلیب. بو کیتاب آذربایجانین آدلیم دیل اوزمانی آغاموسی آخوندوفون بو عونواندا اولان دیرلی کیتابینین قیسادیلمیش کؤچورمهسی دیر. کؤچورهنی ایسه رحمتلیک احمد شایا(ا-آلاو) دیر.
دیلی دریندن اؤیرنمک ایستهینلره بو کیتابین اوخوماغی تکلیف اولونور. بو کیتابی اوخوماقلا قیساجا اولاراق آذربایجان تورکجهسیله عئلمی تانیش اولماق اولار.
کئچن یازیدا وارلیقلاریمیزی ساوونماقدان یازمیشدیم. ایندی وارلیقلاریمیزی گؤزدن کئچیرهجهییک، گؤرک نهییمیز وار؟
بیر کیمسهنین وارلیقلارینی اولوشدورانلار بونلاردیرلار:
1- فیزیکی اؤزللیلیکلری(اینسانین قیلیغی دئمکدیر)؛ آتایلا آنادان اوشاغا قالیر.
2- ژئنوتیپی اؤزللیلیکلری(هوش، ساغلاملیق...) سویدان چاتیب، سویو داشیییر.
3- سوسیال اؤزللیلیکلری(توپلوم دا اولان قات، کولتور) قازانیمالیدیر.
4- کیمسهنی داشییان کیملیک بلگهسی:دوغولاندان سونرا اونا وئریلیب، عؤمور بویو اونلا قالیر(آد، میللت باغلیلیغی، کولتور، دیل باغلیلیغی، دین باغلیلیغی...)
5- هر بیر کس یاشام سورهجینده اؤزونه قازاندیغی وارلیقلار(مال- دوولت، ساواد، حایات یولداشی، اوشاق...)
یوخاریدا آد آپاردیغیمیز اوچ اؤزللیلیک اونا چاتیر. او دریسینین رنگی دییشدیره بیلمز. آلچاق-اوجالیغینی دییشدیره بیلمیز. یئتیشن هوشو دییشدیره بیلمز. ددهسینین هانسی قاتدا اولدوغونو دا دییشدیره بیلمز.
کیمسهنین داشییان کیملیگ بلگهسی اونا وئریلسه ده، بؤیودوکجه دییشدیره بیلر. آنجاق بیر سیرا اؤزللیلیکلری دییشدیرمهیه ایمکانلارین دا یارانماسی گرکلی دیر. بیز یاشادیغیمیز یئرلرده هر ایستهنیلن آد وئریلمز. ایستهنیلن دیل اؤیردیلمز، ایستهنیلن موسیقینین اؤیرنمهیینه ایمکان یارانماز. بونلار یارانمادیقدا بؤیودوکجه اینسان اونا وئریلن دئیتالارا آلیشیر. آلیشان بئیینلری، بؤیوکلوکده دییشمهیی زور اولور. دییشدیره بیلسن ده باجاریقلارین یارادیجیلیغا چاتمییاجاق.
بئشینجی اؤزللیلیگی کیمسهلر اؤزلری قازانماقلارینا باخمایاراق، اوندان اؤنجه سایدیغیمیز اؤزللیلیکلر بو اؤزللیلیگین اولوشماسیندا یوخاری ایزلری واردیر. اونلار اؤتوشمهدن قازاندیغی وارلیقلار ایستهدیگی کیمی اولا بیلمیر. داها دوغروسون دئسک ایستکلر ده دوروملارلا ائتگیلنیر. بیر شئیلری یاشامادان(گؤرمهدن) اونا آرزی یارانماز.
هر کس یاشاماق ایستهسه اوشاقلیق دؤنمیندن سووشمالیدیر. اوشاقلیقدا هر کس بیر شئیلره یییهلنیر. یییهلندییینی ده پایلاشماق ایستهمیر. بوی آتیب بؤیودوکجه، اینسان چالیشیر چوخ شئیلره یییهلنه، یییهلنیر. آنجاق یییهلندیکلرینی سونونا قدر ساخلایا بیلهجک یوخسا یوخ، هامینیز بیلیرسیز. هر یییهنیلن شئی توتولوب ساخلانمیر. هر بیر اینسانا اؤلومو نظرده آلساق یییهلندییی چوخ بیر شئیلری قویوب گئتمهلیدیر. آنجاق اینسانین یییهلندییی بیر شئیلر ده وار کی اؤلدویوندن سونرا یییهلییی اونونلا بیتمیر. بو بیتمیین نسنهلر اولایلار لا دوشونجهلر اولا بیلرلر. اولایلار اینسانین یاشادیغی یئرله باغلیدیر. یاشادیغی یئرین وارلیغی دییشیلدیکده اینسانین یادقالان یاراتدیغی اولای دا دییشیلیر. هر کس اولایی ایستهدیگی کیمی یوزور. دوشونجهلر ایسه چوخ یاشاییرلار، آنجاق دوشونجهلرین ائتگیلری آزالیر. آزالیب آرادان گئتمیر. بلکه دونیا دئوریلدیکده اونلار آرادان گئتسینلر!
من بئله دوشونورم: بیر اینسان یییهلندیی هر بیر نهیی سون گوجوایله ساوونمالیدیر.
دونن گئجه چوخ آز دؤنهلردن ایدی، 90 پروگرامینا باخیردیم. تیراختورلا ایستیقلال اویونونا توخونمامیشدان بیر برزیللی اویونچولا دانیشیردی. برزیللی اویونچو دمیر اریدن(ذوب آهن) ییغمانین اویونچوسو دو. آپاریجی(ایرانین لاپ چوخ سئویلن آپاریجیسی) برزیللی اویونچونو فارسی دانیشماقدان زورا باسمیشدی. او دا سینیق-سالخاق بیر سؤزلر دئییردی. برزیللی اویونچونو زورا باسمیشدی فارسی دانیشماغی اؤیرنسین(اؤزو ده ایصفهان آغیزینی)!
دمیراریدن ییغمانین عربستانین ییغمالارینین بیریایله اویونو وارایمیش، او اویونو دمیراریدن ییغماسی قازانمیشدی، قازاندان سونرا اویونچولار شادلیق ائلهییردیلر. اویونچولار گؤیه آدلانیب، یانلارین بیر-بیرلرینه چارپیردیلار. بو اویونو عربلردن آجیق آچماق اوچون چیخاریرمیشلار، بو اویونو چیخاردان اویونچو دئییردی، عربلرین آجیغین چیخماق اوچون بو اویونو چیخارتماغا نئچه گونلر مشق ائلهمیشدی.
ایرانین ایرقچی آپاریجیسی(فردوسی پور) دا اورهیینین سویوماغین وورغولاییردی. برزیللی اویونچودان بو اویون چیخارتماغا گؤره سوروشدو، او دا دئدی من ایلک دفه بئله بیلدیم بوردا دب دیر بئله اویون چیخارتماق، سونرا بیلدیم آجیق آچماق اوچون دیر. داها آرتیق بیر سؤز دئمهدی. آپاریجی گوله-گوله ایرقچیلیغی یاییردی!
بو شودان سونرا تیراختورلا ایستیقلالین اویونونا توخوندولار. تیراختورون گولونو حاکیم قبول ائتمهمیشدی. بیر آز بونو دانیشاندان سونرا تیراختورچیلارا توختاخلیق وئریردی هر زامان بو ایشلردن اولار. دوز دئییردی هر زامان اولا بیلردی.
سونوندا یئنه ده تیراختورون یانداشلارینی سوچلویوردو. ائله بیل بو سوچلاماق هر زامان اولمالیدیر. بیر سؤزو یوزلرجه دئییب، سوچلولوق دونونو یانداشلارا گئیدیرمهلیدیر. بو هر زامان اولمالیدی. باشقا ییغمالارین(آذربایجاندان باشقا هر یئر) یانداشلاری ایسه قیزقین یانداشدیلار آنجاق سوچلو دئییللر.
تیراختورون یانداشلاری سوچلولوقلارینا اینانمالیدیرلار.