دیل وارلیغی 2

   دیل‌له یاناشان‌‌لار، آوروپا اؤلکه‌لرینده(اؤز دیل‌لری اوچون) دیل‌له ماراق‌لانان بیلیم آدام‌لاری دیرلار. باشقا دیل‌لرله یاناشان‌لار ایسه سیاستچی‌لر اولوب‌لار. دونیانی دولاناندان سونرا، دونیانی اؤزلری ایسته‌دیک‌لری کیمی یازماغا باشلادیلار. اونلار، سیاح آدیلا دا گلسه‌لر، دئولت طرفیندن دستک‌لنیردیلر. گرک‌لری اولان هر نه‌یی، اونلاری دستک‌له‌ین دئولت‌لر چاتدیریردیلار.  

 اونلارلا بیرلیکده بیر سیرا اؤلکه‌لرین اؤزل‌لیک‌لری، یاشایان‌لاری بیلمه‌دیک‌لری یئرلرده اونلار تاپیب، تاریخ‌لرین یارانماسینا ندن اولورلار. اورتا دوغونون یازانلاریلا گزن‌لرینین آدلاری بونلاردیر:

  پییترو دولاواله( ونیزلی، بیرینجی آدام اولاراق تخت جمشیدی تانیتدیردی)، توماس هربرت،  ژان شاردن، کلاویخو، تاورنیه، ادوارد براون(ایرانین تاریخ ادبیاتینی یازان، سید حسن تقی‌زاده، محمدعلی فروغی‌نین استادی)، مینورسکی    

 گزن‌لر گزمه‌میشدن، گزیلن یئرلرین دیل‌لرینی اؤیرنیب، سونرا گزن یئرلرینی یازماغا چالیشیردیلار. گزمک‌دن قاییداندان سونرا، بؤیوک ایش‌لرین باشینا کئچیردیلر.  

   مستشریق آدلانان‌لار، بئله‌لیک‌له اؤزلرینه بیلیم دونیاسیندا یئر قازاندیریردیلار. اونلارین یازدیق‌لاری دونیانین آند ایچیلن اثرلری اولوردو. ایندی ده وار بئله دیر. اونلار گزه‌یه‌نتی قیلیغیندا، دوغو اؤلکه‌لرینی تانیماغا باشلاسالاردا، بیلگی‌لری توپلایاندان سونرا، شرق اؤلکه‌لرینی آلماغا چالیشدیلار. دیش‌لری باتان اؤلکه‌لری دیزه چؤکدوروب یییه‌لندیلر. یییه‌لنمک‌له بیرلیکده ایسته‌دیک‌لرینی یازیب، هر کسی ایناندیردی‌لار.  

دیل‌له یاناشان مستشرق‌لردن تانینمیشی اینگیلیسلی سر ویلیام جونز دیر. بؤیوک بریتانیانین ائلچی‌سی اولاراق هیند ده سانسکریت دیلینی اؤیرنیب اینجه‌له‌مه‌یه باشلادی. او دیل‌لرینی قوهوم‌لوغونو طرح ائله‌ییر. او هیند، اوروپا دیل‌لرینی قوهوم‌لوغونو ایثبات‌لایاندان سونرا، دونیادا دیل‌لرین قوهوم‌لوغو اساسیندا سوی بلیرله‌مک اورتایا چیخیر.   

  فیرانسالی آرتور گوبینو آریان سویونو، دیل‌لرین قوهوم‌لوغو چرچیوه‌سینده، اوستون اولدوغونو وورغولویور. بو وورغولاماق، هیند- آوروپالی دیل‌لی اؤلکه‌لرینده، عیرقچی‌لیغی گوجلندیرمه‌یینه ندن اولور. آریانتالیزم دونیانین ایکی ساواشینین ندنی اولور. آلمان‌لار یئنیلندن سونرا آریانتالیزمی چیغیران‌لار اوزده چیغیرماغی کسیرلر. آریانتالیزم یاییلدیغینا گؤره اؤزلرینی آریالی بیلن‌لرین قانیندا یاشاییر. اونلارین اؤلچولری قان‌لاریندا دورولور.  

   هیندآوروپالی دیللی دیل‌اوزمان‌لاری، دونیانین دیل‌لرینی هیند-آوروپالی دیل‌لریله اؤلچوده ده‌یرلندیرمه‌یه باشلاییرلار. دیل‌لرین قوهوم‌لولوغوندان، اؤزلرینی عموغلو قازاندیران آوروپالی‌لار، سونرا دیل‌لره فرقلی یاناشسالار دا، یایدیق‌لاری عیرقچی‌لیق، اونلارین ساوونان‌لارینی آسیایا چکدیریرلر.   

    بو یایماغین ندنی گله‌جک‌ده اؤزلرینه آیاق یئرلری یاراتماق اولور. اونلار، باشاردیق‌لاری قدر، یازیلاریندا هیند-آوروپالی دیللی‌لرین نفعینه ایشله‌ییرلر. بو ایشلمک هر زامان، فرقلی یؤن گؤتورور. اونلارین ال‌لرینده اولدوغو اورگان‌لار، بیلیمین بیلمسل مرکزلری اولدوق‌لاری اوچون، دونیادا یاشایان‌لارین بوتونونو ایناندیرا بیلدیریر.  

   اونلاری توخوم‌لارین نئجه سپیلمه‌یین دیل‌لری قوهوم‌لوغو دئییلمه‌میشدن آزی ایکی یوز ایل اؤنجه چیزمیشدیلر.  هیند-آوروپالی اولمایان‌لار هر زامان کیچیلمه‌یه محکوم اولورلور. هیند-آوروپالی دیللی اولان‌لار، اؤزلرینی بیر عاییله‌دن بیلدیک‌لری اوچون، سونوندا آوروپالی‌لارین قووشمالی اولاجاق. ایکینجی درجه‌لی آوروپالی.