داش قاپی
دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام
داش قاپی
دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام
اؤز یئرلرینی به‌یه‌نمه‌ین‌لر!
اوشاقلیقدان گؤزوموز باشقالارینین یئرینده(الینده یوخ ها یئرینده؛ بیر-بیریله فرقلی دیر) اولوب، یانی هر واقت اولدوغوموز یئریمیز به‌یه‌نمه‌ییب، اؤزوموزدن ایره‌لیده گؤردویوموز یئرلره یئتیشمک اوچون چابالامیشیق. بو چابالاماق اؤلنه‌دک، داوملانمالی گؤرونور. ایره‌لی‌له‌دیک‌جه، ایره‌لیده اولانلار بیزی چاغیریر.
داغا چیخساق، هر بیر داغین زیروه‌سی اولار، او زیروه‌یه چاتدیغیمیز آن، ایسته‌دیـییمیزه ال تاپمیش اولوروق. داغین زیروه‌سیندن یئندیک‌دن سونرا، باشقا زیروه‌یه چیخماق اوچون تله‌سمیریک. آمما دونیادا بئله اولمور، زیروه‌لر اولور،( اؤزوموزجه زیروه‌لر؛ بیزه زیروه اولان باشقالارینا بلکه هئچ واقت باشلانقیج نوقتا بئله اولمویوب) زیروه‌لره چاتدیغیمیز آن، زیروه اولمادیق‌لارین گؤروروک، اونا گؤره، هر زامان ایره‌لیده اولان‌لاری گؤروب گئدیریک.
اؤز یئرلرینی به‌یه‌نمه‌ین‌لر، اؤزلری اولسالار، بلکه به‌یه‌نه‌لر، آنجاق باشقالارینی گؤردوک‌لری زامان به‌یه‌نمز اولورلار. به‌یه‌نسه‌لر، ایره‌لیده اولان‌لاری‌لا اؤلچوده، به‌یه‌نه‌جک‌لرینه شک اولونور.
به‌یه‌نمزلر؛ به‌یه‌نمک اوچون، گؤزلرینی یوممالی‌دیرلار، یوخسا به‌یه‌ندیک‌لری دوروما چاتماغا دونیانین اوچورومونا سورونوب، دوشوب، دونیالارین ده‌ییشدیره بیلرلر.
اوینادیلماق
دیل‌لرده اولان کلمه‌لرینین چوخونون، معنا باخیمیندان مورکب‌لی‌یی واردیر. بیر کلمه نئچه یؤن گؤتوره بیلیر. کلمه‌لرین بئله یؤن گؤتورمه‌سی، اوشاغین دیل آچان واختیندا دا اولور(بو قونونو ویگوتسکی ایله لوریا گؤستریب‌لر). اویناتماق کلمه‌سی‌نه باخساق، نئچه معنالی اولدوغونو گؤره بیله‌ریک. ایشلتمه یئری ایله دورومونا باغلی اولاراق، فرقلی آنلام‌لاری داشی‌ییر. اوناتماق‌دان دولایی، اوینادیلماق(اونون بلیرسیز فورمو) دا نئچه آنلام داشی‌ییر.
اینسانین بئلک‌دن مدرسه‌یه گئدنه‌دک، اوینادیلماغی موثبت آنلام داشی‌ییر. اوشاغی اویناتسالار، چئوره‌نین اونلا ایلگی‌لنیب، ده‌یر وئردی‌یینی گؤستریر. اوینادیلان اوشاق ایسه اوینادیلدیغینی یاخشی بیلیب، اوینادیلماغینی اؤزوله بیرلیکده فرقلی چئوره‌یه داشی‌ییر. یاشیت‌بیرلریله اوینایان واقت‌لار، اوینادیلماغینی یاخشی بیلیب، اونلاریلا اولدوغو واقت‌لار اوینادیلماغا ماراقلی اولار. اوشاقلیق چاغ‌لاری یاشدان بؤیوک اوشاق‌لار، کیم‌لری اویناتدیق‌لارینی بللندیررلر. کیچیک اوشاق‌لار اویناماق اوچون گؤزلرینی بؤیوک اوشاقلارین آغیزلارینا تیکرلر. اوینایان‌لارین سایی چوخ اولان زامان‌لار، بیر سیرا اوشاقلارین اوینادیلیب، باشقالارین اوینادیلمادیق‌لاری قاچیلماز اولور. او زامان بؤیوک اوشاقلارین هامیسی اوینویوب، کیچیک‌لردن ده، باجاریقلی‌لاریلا پارت‌لاری اولانلار(قارداش، باجی، قوهوم‌لاری اوینایان‌لارین ایچینده اولانلار)، اوینادیلیب باشقالاری اوینادیلماز‌لار. اوندا اوشاق‌لار اویناماق اوچون هر بیر دونا گیررلر!
اینسان بؤیویونجه، اوینادیلماغین منفی آنلامین باشا دوشور. چوخ زامان‌لار اؤزو بیلمه‌دن باشقالارینین طرفیندن اوینادیلدیغینی باشا دوشدوکده یئره-گؤیه سیغمیر. بئله اوینادیلماق‌لارلا آدام‌لار نه قدر تئز تانیش اولسالار، اویانیق اولارلار. آنجاق گئج تانیش اولدوق‌لاری واقت، اوینادیلماقدان گؤردوک‌لری ضرری راحاتجاسینا یئرین دولدورانمازلار. هردن ده اینسان‌لار بیله-بیله اوینادیلدیق‌لارینی ایسترلر. او زامان‌لار اویون ایچینده اولدوق‌لارینی بیلدیک‌لری اوچون، چوخ اینجی‌مزلر. هردن ده اولور، اویونون ایچینده بیر باشقا اویون اولور؛ اوندا هم بیله-بیله اوینادیلیرلار، هم بیلمه‌یه بیلمه‌یه. گؤردوک‌لری ضرر ایکی قات اولور.
اوینادیلماغین بیر جوره‌سی ده، اوینایانین قودرتیندن آسیلی اولور، او اوینامادیقدا اویون کؤکوندن اولمور. یا دا اویون اولاندا، گیریب اورتایا اویونو پوزا بیلیر. بئله بیر اوینادیلماق، گوجلو آدام‌لارینکی دیر.
اوشاقلیق اویونلاریمیزین دالیسین اوینویوروق یوخسا...!!!
ایندیکی اوشاق اویون‌لارینی بیلمیرم(آزی 25 ایلدی اوشاقلیغیمدان کئچیر)، دوننکی اوشاق اویون‌لاری، اویون اولاراق بئینیمیزه یازیلیب. بئینیمیزه یازیلانلار، بو آسانلیقدا سیلینمزلر. اوشاقلیقدا اوینادیغیم اویونلاردان یادیمدا قالان‌لارین یبیر نئچه‌سینی آشاغیدا سیرالاییرام. اوشاقلیقدا اوینادیغیمیز اویون‌لار بیزی بو گونه حاضیلادیق‌لاری گؤرونور، بیرلیکده باخاق:
گیزلن‌پاچ(گیزلن پانچ)؛ بیر نفر بیر یئرده(ابه) گؤزلرینی یومور باشقالاری قاچیب گیزله‌نیرلر. گؤزلرینی یومان، اونلارین هاردا گیزلندیک‌لرینی آیارلاییب، آدلاری‌لار سسله‌ییب، ابه‌نین شوبه‌له‌مه‌لیدی. بو اویوندا اولانلار آییق اولمالیدی‌لار، اولماسایدی‌لار هر دؤنه اونلار گؤزلرینی یوممالی اولاجاق ایدی‌لار. بو گون بیزلر گؤزلریمیزی یومساق دا، یان-یؤوره‌میزده اولان‌لارین هاردا گیزلندیک‌لرینی اؤیرنمه‌لی‌ییک، یوخسا هر واقت گؤزو یومولو قالیب، باشقالارینی آختارمالی اولاجاییق.
ابه قولا؛ بیر آنا ابه قازیلیب، سونرا بالا ابه‌لر قازیلیب، هره بیرینی یییه‌له‌نیب، بیر نفر ایسه بیر قولا الینده اوزاقدا دوروب، اوردان اولان ابه‌لردن بیرینی قازانماق اوچون، چابالامالی دیر. ابه‌لرین یییه‌لری قولاچی‌نی اوزاقلاشدیرمالی‌دیرلار، یوخسا نه قدر یاخین‌لاشسا بیر ابه‌نی قازانماق ایمکانی چوخ اولاجاق. اوندا ابه‌سینی الدن وئرن کیمسه بیر عؤمور ابه دالیسیجا قاچمالی دیر.
بو گون ابه‌لر بیزیم ائویمیز، کندیمیز، یوردوموز، یییه‌لندی‌ییمیز هر بیر نه دیر. الدن وئردی‌ییمیز زامان، بیر داها قایتارماغیمیز چوخ چتین اولاجاق دیر. اوشاقلیقدا نئجه یییه‌لنمه‌ییمیزی اوینامیشیق، ایندی ایسه اوینادیق‌لاریمیزی یاشاییریق.
آنا منی قوردا وئرمه؛ بو اویوندا بیری آنا اولوب، اؤنده دوروب، باشقالاری بالا اولوب، آنانین دالینا دوزولورلر. آنا ایله اوز-اوزه بیر قورد دایانیر. قورد اویان-بویانا کئچیب، اوشاق‌لاردان بیرینی سیرادان چیخارتماغا چالیشار. آنا اوشاقلاری قورومالی دیر، هر اوشاق‌دا آنانی نظرده آلمالی دیر. آنادان اوزاق دوشدوکده، یا دا آنانین نئجه داورانماغین گؤرمه‌دیک‌ده سورودن آیریلیب، قوردا یئم اولا بیلر. بو گون آنامیزی تاپیب، اونون دالیسیندا دالدالانیب، نه ایش گؤردویون گؤرمه‌لی‌ییک. یوخسا سورودن آیری دوشدوکده قورد-قوش‌لارا یئم اولا بیله‌ریک.
قئییش قویدو(قایینج قاپدی)؛ بیر جیزیق چکیلیب، بیرلری جیزیغین ائشی‌یینده، باشقالاری جیزیغین ایچینده اولورلار. جیزیغین ایچینده اولانلار قایینج‌لاری یئره سریب، بیر باشینی جیزیغا(توققاسی‌نی) طرف قویوب، اؤزلری اونو قورویورلار. قایینج ائشده‌کی‌لرین ال‌له‌رینه کئچمه‌مه‌لی دیر، یوخسا ایچه‌ریده اولان‌لاری یاندیریب یاخارلار. بو اویوندا وارلیق‌لاریمیزدان یییه‌لنمه‌یی اؤیرنیردیک. وارلیق‌لاریمیزی یییه‌لنمه‌سک، اؤزوموزدن آلیب، اؤزوموزو وورارلار.
بونلارا تای اویون‌لاری ایسته‌دی‌ییمیز قدر سایا بیله‌ریک. اوشاقلیقدا اویون اولسالار دا، بو گون گئرچک‌لر دیرلر. اوشاق اویونو باخدیغیمیز اویون‌لار دئمک بؤیوک‌لویوموزه حاضیرلیق‌لاریمیش‌لار. آنجاق بیز اونلارا اویون باخمیشیق، قایینج‌لار جانیمیزا اوتوروب، قولا دالیسیجا قاچیب، اولان‌لاری گؤرمویوب، چرله‌دیییمیز زامان‌لار، تزه باشا دوشوروک آی بالام، اویون دئییل‌میش‌لر. گئرچک ایدی‌لر!!!!
چؤزوموموز!
هر گون بیر بوللو، مسئله‌لر بئینیمیزده یارانیر. هر مسئله اؤنملی اولوب- اولمادیغینا باغلی اولاراق، بیر سوره بئینیمیزی دولدورور. مسئله‌یه اولداق‌لانیب(هدف‌له‌نیب)، اوداق‌لانماماغیمیز، مسئله‌نین سوره‌سینی بللندیریر. بئینیمزه گیرن‌لر او قدر چوخ اولور کی لاپ چوخ قالان مسئله، حل اولمادان گلیب گئچیر گئدیر. اؤنملی مسئله‌لرین بیرینی توتوب سونا چاتدیرساق، سانیرام یاشاییشیمیزین ان بؤیوک ایشین گؤرموش اولا بیله‌ریک. هر بیر سورون، یارادیجیلیغی ندن اولا بیلر. بونا اینانیرام. آمما سورون‌لار چؤزولمه‌دن گلیب، کئچیرلر. یوخاری باشی، بئینیمیزه بیر ایکی-گون قوناق اولورلار.
سورون‌لار چئوردن بیزه قوناق گلیرلر. بیز هر زامان فیکیرلرین، سورون‌لارین قوناقچی‌سی اولوروق. گوندم‌ده اولان هر سورون، اولای، فیکیردن خبریمیزین اولماسی قاچیلماز دیر. دونیا ایله ایلگی‌له‌نیریک‌سه، خبرلرینی، سورونلارینی، ایره‌لی‌له‌مه‌لرینی گؤرمه‌لی‌ییک. تکجه گؤرمک یئتمه‌ییب، کیمسه‌لره الیمیز چاتماسا بئله چؤزوم‌له‌مه‌لی اولوروق.
چؤزوم‌لریمیزین آلینماماسی‌نی الشدیرنده، اؤزوموز چؤزومسوز سورون‌لو یاشایانا تک، باشقالاری بیزیم چؤزوموموز سایماز. سورون‌لاریمیزین بیر قیسمینی چؤزومله‌یه بیلسک، باشقالاری بلکه بیزی سایا بیله‌لر!
دوغرودان یادیمدان چیخمامیش دئییم، هر زامان سورون گؤرورسم، اؤزوموزونکو یوخ ها باشقالارینکی،اؤز ایچیمده یاخشی چؤزومله‌رم. اؤزوموزونکونه حوصه‌لم چاتماز!!!
"دا" ایله "ده"-نی یازیلاریمدا چوخ یازیرام دئیه‌سن!
یولداش‌لارین بیرینین، یازیلاریما بیر یاخشی اینتیقادی واردیر. البت بو اینتیقادینی بیر یئرده یازمیر، ایلدن ایله، اوچ ایلدن ایله، منی گؤرن زامان‌لار دئییر. منی گؤرموین زامان‌لار، بیرلر ایله ساو گؤنده‌ریر. بیر آز منه تای قیرمیزی دیر، سؤزو اولدوغو زامان دئییر.
اینتیقادی چوخ اولا بیلر، منی قولاغیما چاتان، "دا" ایله "ده"-نین چوخ یازیلماسی دیر. یازیلاریما بیر داها گؤز دولاندیریرام، دئدیک‌لرینی بؤللو گؤرورم. یازیلاری بیر داها "دا، ده"-سیز یازیرام، هئچ فرق ائله‌میر.
یازماق ندنیمه باخیرام، نظریمه بونلار گلیر؛
1- بیرینجی‌سی تأکید اوچون دیر. هر نه‌یی وورغولاماغا بیر "ده" یا "دا" آرتیریرام. بئله یازماق ایلک یازیلاریمدا "دا" ایله "ده"-نین نئجه‌یازماغی گؤسترمک اوچون ایدی. "دا" ایله "ده" ایکی فرقلی آنلامدا ایشله‌نیلیر. اونون اوچون یازیلماق فورم‌لاری بیربیری ایله فرقلی اولمالی دیر.
بیری یئرلیک آنلامی‌لا ایچه‌ریک آنلامیندا دیر. بو آنلامدا اولان، کلمه‌یه یاپیشیق یازیلیر. باشقاسی، وورغولاماق(تأکید) آنلامیندا ایشله‌نیلیر. وورغولانان "دا" ایله "ده" آیری یازیلیر. منیم یازیلاریمدا وورغولانان "دا" ایله "ده" چوخ اولور.
2- ایکینجی ندن، منیم خویلو اولدوغومدان آسیلی اولا بیلر. بیز خویلولارین، "دا" ایله "ده" آغیز ازبریمیز دیر. بونو خویدا اولاندا بیلمیردیم. چوخ تانیش‌لیق(over famility) گؤرمه‌یین قاباغین آلیردی. باشقا شهرلی‌لری ایله دوشدویوم زامان‌لار بیلدیم. بیز "یوخ ده"، "هن ده"، "هه دا" و بونلارا تای دانیشیغیمیزدا چوخ ایشله‌دیریک. ایشلنمک ندنی‌نی من بیلمیرم. باشقا شهرلرین ده(بو "ده"-یی یازماسایدیم پاتلاردیم ها!) بئله دانیشیق عادت‌لری واردیر.
یولداش‌لارین وورغولادیق‌لارینی نظره آلمالی‌یام. "دا" ایله "ده" چوخ ایشلنن واقت‌لار، یازی دوز آنجاق قوندارما نظره گلیر.
ساغ اولسون قیرمیزی یولداشلار وورغولادیق‌لاری اوچون!