داش قاپی
دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرامداش قاپی
دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرامسئودیکلریمیزی پایلاشاق
بو گونکو دونیانین ایلگی دونیاسی اولدوغو اوچون، ایلگی‌له‌نن کیمسه‌لر گوندمده اؤزلرینی سرگی‌له‌دیک‌لری اوچون، ایلگی‌لنمه‌ین‌لره سرگی‌لنمک ایمکانی وئرمیرلر. گونده‌لیک، هفته‌لیک، آیلیق قازئته‌لردن توتوب، دوشرگه‌لر، تئلویزیون‌لار، رادیو، سینمالار، کیتاب‌لار، میتینگ‌لر، آچیق اوتوروم، کونفئرانس‌لارا دک سرگی‌لنمک نسنه‌لرینی اولوشدورورلار. سرگی‌لنمک نسنه‌له‌ری ایله ایلگی‌له‌نن‌لر واقت‌لارینی بو ایلگی‌لنمه‌یه قویدوقدا، ایشله‌دیک‌له‌رینه واقت قالمیر. ایشله‌ین‌لر ده ایلگی‌لنمه‌یه واقت ائله‌میرلر. بیزیم ماراقلی دوروموموز بودور.
دونیادا گئدن سرگی‌لنمک‌لردن بیزه پای قالسا، گؤزه گلمز اؤلچو ده قالار. بو گؤزه گلمه‌ین پای‌دا دا، سرگی‌لنمک‌لر ایله ایلگی‌لنمه‌ین‌له‌ره بیر چیمدیک‌لیک ده پای قالمیر. سرگی‌لنمک‌له‌ره یول وئریلیب-وئریلمه‌دیـیینه باخمایاراق، ایلگی‌ده اولان کیمسه‌له‌ری ایزله‌مه‌یه ایمکان واردیر. سرگی‌له‌نن کیمسه‌له‌ری سرگی‌لنمک‌لریینین یئترلی اولوب-اولمادیغینی نظره آلمادان، سرگی‌لندیک‌لرینده اؤزلرینه آز اولسا بئله، ایلگی‌له‌نن‌له‌ره چاتدیریرلار.
یان-یؤوره‌میزده بیرلری اولور، ایسته‌ییریک اونلاری چوخلاری ایلا پایلاشاق. بیر آز پاخیل اولساق بئله بیرلرینی پایلاشمایا دا بیله‌ریک. آمما دوشونجه‌لی، سؤزلری اولان بیرلرینی گیزله‌تدیکده، او دوشونجه‌نی گیزله‌دیریک. هر دن ده اولور، سرگی‌له‌دیک‌لریمیزی اؤزوموزدن اولان بیرلری، سوسدورماغی دوشونورلر. ایکی دورومدا(بیزیم پاخیل‌لیغیمیزلا گؤزلرین گؤتورمه‌دیک‌لری) دا ایسته‌دی‌ییمیز کیمسه‌له‌ری پایلاشانمیریق. پایلاشماغی اؤنمسه‌سک ده پایلاشماق اوچون چالیشمالاریمیز یئترلی اولمور. باشی سویوق‌لوق آلیشیدیغیمیز دوروم اولور، الیمیزدن هئچ بیر ایش گلمه‌ین زامان اویانیریق. نئجه دئییب‌لر "دالدان آتان داش توپوغا ده‌یر".
یولداش‌لار، بی‌لر، بایان‌لار؛ آیریلیق‌لار هر ندن یاخین‌دیرلار. الینیز چاتان، یارارلانا بیلن کیمسه‌لردن یارارلانین. ایسته‌دی‌ییز، پایلاشا بیله‌جک بیرلرینی تانی‌ییرسیز گئجیکدیرمه‌دن پایلاشین.
دوشونجه قایناغی
دونیادا چوخ اینسان یاشاییر. یاشایان اینسان‌لارین بوتونلویو، دونیالارین ده‌ییشمک زوروندا دیرلار. بو سؤزه اینانماق او قدر ده آسان دئییل. آسان اولوب-اولمادیغینا باخمایاراق، ده‌ییشمک قاچیلماز دیر. اؤلوم‌لرینه اینانان اینسانلار، یاشاماغی دادین چکیب گئدرلر. ماراق‌لار فرقلی اولدوغوندان هر کس یاشاماغین دادین بیرجور چیخاریر. یاشاماغین دادینا یاشایان‌لار بیلسه‌لر نه ایچون دادیرلار، اونلارا سؤز قالمیر. آمما چوخو بیلمیر، هئچ اولماسا من بئله دوشونورم.
دونیادا اولان دادلارین دادلی‌سی‌نی سئچمه‌یه گلنده بیر اورتاما چاتماق چتین اولور. هر کس نه دادیر دادسین منیم سئچدی‌ییم داد، اوخویوب، یازیب، پوزوب، دوشونجه‌‌یه چاتماق دیر. بلکه گولمه‌یینیز گله، دئیه‌سیز دونیادا نه بول دوشونجه! تاریخ بویو دونیاگؤروش‌لری، دوشونجه‌لر یارانیب، یاشاییب، ده‌ییشیب، ایچ‌لریندن بیر سیرالاری قالیب، بیر سیرالاری تاریخه تاپشیریلیب‌لار. من ده سیزین دئدیک‌لرینیزی گؤروب-اوخویوب ائشیدیرم. دونیادا اولان بوتون دونیاگؤروش‌لر، دوشونجه‌لر فرقلی اینسان‌لارین سعادتینه گؤره اولوشوب‌لار. بیزیم ده کئچمیشدن قالان، دونیاگؤروش‌لریمیز واردیر. اونلاری آیین‌دوشونجه‌میزده، دب‌لریمیزده، گوندم یاشامیمیزدا تاپا بیله‌ریک. آمما بیزی ایچینه آلان دوشونجه، داها دوغروسو بیزی منیمسه‌دن دوشونجه‌نین یئری بوش گؤرونور.
آما نه قدر گؤسته‌ریلن دوشونجه‌لره باخیرسان، هره‌سینده بیر شئی آخساییر. هئچ اولماسا بیزیم اوچون آخساییر. بو آخساقلیغین ساغالتماغا، اؤزوموزون اولان دوشونجه‌لری آختارمالی‌ییق. بوتونلوک‌له تاپانماساق دا، بیر یئرلرینی اؤزوموزو دانیشان بیرلریندن تاپا بیلیریک. بلکه بیرلری اؤزوموزو دانیشماغی دانیشماییب، یانسیلاییرلار. آنجاق تیتیزلننده اؤزوموزو دانیشان بیرلرینی تاپیرسان. گئت-گئده آلیشیرسان. گؤرمه‌دیک‌لریوی گؤرورسن. باخمادیغین آچی‌لاردان باخا بیلیرسن. هر دن ده دارتیشیرسان. دارتیشدیغیوی ایچ ائله‌مه‌لی اولورسان.
بو دوشونجه‌ده گؤرن اینسان‌لاری فرقلی گؤرورسن. اونلار گیزله‌دیلمیش‌لری آشکارا چیخاریرلار. بئله بیر دوروم‌لاردا اولان کیمسه‌لر چوخ راحات تاپیلمیرلار. اوزون زامان چکیر بیری بو یئره گلیب چاتماسی. بیرینی بئله تاپاندا راحاتلاییرسان.
بیلیرسن دوشونجه‌لری دارتمالیسان، دارتماق اوچون دارتا بیلن بیری وارین‌دیر. بیر دن بیرینین اؤلوم خبری گلیر. ایلک تپگی‌لر اورکدن اولور. آغلاییرسان، باشی دؤیورسن، توموب قالیرسان، باش‌ساغلیغی وئریب-آلیرسان. آجی گونلری سووشدورورسان. توختاغلیق وئرن‌لر وئریر. توختامیرسان. اؤزووو تاپشیریرسان زامانا!
ایش گلیر چاتیر دوشونمه‌یه، دارتیشان بیرینی آختاریرسان. تاپا بیلمیرسن. خاطیره‌له‌ریوی واراق‌لاییرسان، چئشیت‌لی دوروم‌لاردا اولان تپگی‌له‌ری یادیوا دوشور. اوموت‌لانیرسان دوشونجه قایناغی‌نی تاپیرسان، خاطیره‌له‌ری باخیب، دئییب، گولوب یاشاییر.
کیمسه‌سیزلیک
گنج‌لیک واقت‌لاری یولداش‌لار بول، واقت‌لاری بوش، هر دره‌دن ماراقلی گلن چوخلو سؤزلری اولور. یولداش‌لاری بیربیر ده‌ییشیب، بیر چوخ یئنی یولداش‌لارا دا واقت قالمیر. یاشلاندیقجا یولداش‌لارین سایی آزالیر. تانیش اولدوق‌لاریندان بیر نئچه‌سی قالیر. ائولندیک‌ده ائولی‌لیک دوزه‌نیندن آسیلی اولاراق، سایلاری داها دا آزالیر. بو بیر گئنل دورم‌دیر. هر بیر دورومدا اولان کیمسه‌لر آز-چوخ بئله دوروم‌لارلا اوزله‌شیرلر. فیکیر آدام‌لاریندا گئنل‌لیک‌ده بئله اولور. تکجه فرقلی اولان، بیر فیکیره باغلی کیمسه‌لرله یاش‌لارینا باخمایاراق بیر باغ قورماق دیر. باغلانتی فیکیر اولور.
آمما ائله فیکیر آدام‌لارینین ایچینده ده، یاش اؤزل‌لیک‌لری یاشاییر. گنج‌لر گنج‌لیک چاغ‌لاری کیمی داها ایلگی‌لنمیرلر. اونلار دا ایلگی‌لنسه‌لر، اونلاردا اولان هیجان آدامدا اولمور. هیجان‌لی‌لارلا بیر یئره دوشدوکده هیجانی قالدیرماق دا چتین اولور. بو اوزدن ایلگی‌لندی‌ییمیز کیمسه‌لر داها آزالیر. واقت داریسقال‌لیغیندان دا نئچه نفر ایلگی‌له‌نه بیلدی‌ییمیزدن بیرلرینی سئچیریک. اونلارین واقتی اولا، سنین واقتین اولا، بونلاری بیربیرینین اوستونه سالماق داها چتین اولور.
یاشاییش داریخدیریجی اولان واقت‌لار، زورگلن واقت‌لار، دردیمیزی باشا دوشوب، اؤزونده ساخلایان بیرینی آختاریریق. سؤزوموزو بیرینه دئین آختاریریق. بیری ایله دردله‌شن آختاریریق. اوتورورسان دردله‌شیرسن، بوشالیرسان. بیر دیللی دانیشیرسان، بیلمیرسن واقت هاردان گلدی گئتدی. تاپدیغین ادام سؤز ساخلایان اولماسا، باشیوا درد آچیب‌سان دئمک. سؤز ساخلایان اولاندا بیر داها قاییدیرسان. دؤنه‌لرله قاییدیرسان. آلیشیرسان. هم قولاق‌لارا آلیشیرسان، هم آغیزلارا.
منه تای یوردلاریندان سورگون دوشن‌لر(دوغروسو اؤزوم- اؤزومو سورگون سالمیشام، یوخسا کیم دیر منه دئیه هاردا اولدوغومو!)، دردله‌شن یئری سورگون دوشموش یئرلرده آختاریرلار. گلیرسن گئدیرسن. گونلر، آیلار، ایل‌لر کئچیر، دؤنن‌میرسن. گلدی‌یین واقت‌لار اؤزووو گؤره بیله‌جک یولداش‌لار آختاریرسان. گئدیرسن یانینا. گؤرورسن سندن سونرا سورگون دوشن بیر چوخلاری اوردادیرلار. یونگول‌له‌شیرسن. بیرداها اولماغا جان آتیرسان.
زنگ آچیلیر بیر خبر گلیر، اینانمیرسان. کاه قالیرسان، بیرداها سوروشورسان. ائله بیلیرسن یوخودو. حایات دایانیر دئیه‌سن. نه آغلایا بیلیرسن، نه دینه بیلیرسن. ال‌لر تئلفونو توتمور. بیر داها زنگ آچیرسان، هارداسیز، هارداسان. بئله بیر سؤز اولماز. دونیاداکی خوشلوغووو ایتیریب‌سن، کیمسه‌سیزله‌ییب‌سن. باشقالارینا زنگ آچیرسان، اینانمادیغین سؤزو دئینمیرسن، تکجه دئییرسن ائله‌بیل بیر شئی‌لر اولوب. ایستیرسن هر نه یالان اولا. دونیا اوندان بیر گون قاباقدان دایانا، گئدیب گؤره‌سن، بیر عؤمورلوک دایاناسان.
خبری هر کس دوغرولاییب، کیمسه‌سیزلی‌ییمیزی دوغرولویوب. نئچه گون بوغازین دولوب-بوشالاندان سونرا بیر داها قاییدیرسن ایلک ائشیت‌دی‌یین چاغ‌لارا. نه دینه بیلیرسن، نه آغلایا بیلیرسن. ال‌لر، گؤزلر، سؤزلر خبری دوغرولایانمیرلار. کیمسه‌سیزلی‌ییوه اینانمیرسان. ایبراهیم اولمالی دیر، مینا اولمالی دیر، آیلا قالمالی‌دیر!!!
یاشاماغا یاشایان‌لار
ایبراهیم ایله عائیله‌سی چتین‌لیک‌لرله اوزله‌شمه‌له‌رینه باخمایاراق، یاشاماغی سئویردیلر. اؤزلری کیمی یاشاماغی، ایسته‌دیک‌لری کیمی یاشاماغی هر زامان یاشاییردیلار. یاشاماق‌لارینا انگل‌لر یارانسایدی دا، هر کسین یاشاییشیندا اولان سورونلارا تای سورون گؤروردولر. البت سوروندان قورتولماق‌لارینی دا ساغلاییردیلار.
مینا خانیمی ایله ایبراهیمی گؤرن، بونلارین بیر-بیرلری اوچون یاراندیق‌لارینا ایلک گؤروشده چاتا بیلردی. هرزامان هر کسه گولش اوزلو ایدی‌لر. چاغیریلان یئردن باشاردیقجا قالمازدیلار. توی جانلی ایدیلار. یاشاماق اوچون اؤز آیاقلاری اوستونده دورماق‌لارینی دا اؤیرنمیشدیلر. تکجه آذربایجان اوچون چالیشمیردیلار. اونلار آذربایجانی یاشاییب، یاشاتماق اوچون چالیشیردیلار. یاش‌لارینا باخمایاراق، هر یئرده بیر توتوم‌لاری وار ایدی. پای‌لارینا دوشنیدن چوخونو اوسته‌نه‌لردیلر. اوسته‌لندیک‌لرینه گؤره ده اینجی‌مزدیلر. تکجه گولردیلر. اولسون اولار دئیردیلر.
یئمک‌لریندن ده قالمازدیلار. لاپ شیرین یئیه‌ردیلر. هر کس اونلارلا اوتورسایدی، ایشتاهاسی آچیلاردی. یادیما گلیر، ایبراهیم دئییردی؛ قالادا "عابباس بی لیسانی" ایله توتولموشدوق، "عابباس بی دئدی: اعتیصاب ائله‌یک. دئدیم به‌ی من آجلیغا دؤزنمه‌رم، سن اعتیصاب ائله‌سن ده سنی تک قویانمارام، قاتیلمالی اولوب، آجیمدان اؤله‌رم." اونو شوخلوغا دئسه ده، یاشاماغا اینانیردی.
ارآرواد ایکی سی ده توی جانلی ایدیلار. توی اولان یئردن قالمازدیلار. توی‌لاری حایاتین یئنی باشلانقیجی گؤروردولر. خویدا اولان هر بیر میللتچی‌نین تویونا اللریندن گلن یاردیمجی اولاردیلار. هر کسین سئوینجی‌نه قاتیلیب، آجی‌لارینی دا پایلاشاردیلار.
اؤزل یاشاملارینا دا پلانلاری وار ایدی. وام گؤتورموشدولر، ائولرینی تیکمک اوچون، گولخانا یولا سالمیشدیلار، گولخانانی گئنیشلتمک ایسته‌ییردیلر. یوکسک لیسانس آلماغی دا دوشونوردولر. یاشامین هئچ یئریندن بوش یاپیشمیردیلار. مینا آیلا اولمامیشدان اؤنجه اؤزل بیر یئرده چالیشیردی، آیلا اولاندان سونرا ائوده قالمیشدی، آمما اونون دا سیقورتاسینی گولخانادان اؤده‌مه‌لرینی دوشونوردولر.
آذربایجانی آذربایجان کیمی یاشاتماغی دا دوشونوردولر. دیلینی، کولتورونو، توپلومونو، وارلیغینی یاشاتماغی تکجه دوشونموردولر، یاشاییردیلار، یاشادیردیلار. بیر اؤزل‌لیک‌لری ده وار ایدی، تله‌سمه‌مک! هر ایشی یاتیمیندا گؤرمه‌یینه اینانیردیلار. اونلار تله‌سمه‌سه‌لر ده، آیریلیق اونلارا تله‌سیردی!
سالام مینا
سالام مینا،
ائشیدیرسیز منی، بیلیرم ائشیدیرسیز. هر نه قدر زنگ آچدیم جاواب وئرمه‌دیز. نه ائوینیز جاواب وئردی، نه جئب تئلفونلاریز.
به‌یه دئ او گون خئیلک قوناغیز گلمیشدی. گلمیشدیلر یئنی ائوینیزه یولا سالالار. توی گونوزدن چوخ قوناغیز واریدی. تازا ائوینیزی، تویا گلن‌لرین هامیسی تانیییردی. تویا سیز چاغیرمیشدیز، آما بو دؤنه اؤزلری گلمیشدیلر.
بی تاپشیریقلارین تاپشیرمیشدی، گله بیلن هر کس گلمیشدی. تویدا ایکینیز اولسایدیز، بو دؤنه اوچلشمیشدیز. آیلا اورتانیزدایادی. آیلا سنین قوجاغیندا اورا گلدی. همشه‌کی کیمی هئچ کیمین قوجاغینا گئتمیردی. سیزدن آیریلمیردی. بیلیردی اوزاقلارا گئتدیگیزی. ایسته‌میردی بیر آنلیق اولسون بئله سیزدن آیریلا.
هاوا سحردن باشلامیشدی دولماغا. بولوتلار بیر-بیر ییغیشیردیلار. هاوا بئله قاش-قاباق تؤکموشدو، آدامی قورخودوردو. او گونون قاباخکی گئجه‌سی یاغیش یاغماغی یوخودا گؤرموشدوم.
قوناقلارین بیر چوخو گلیب چاتانمادیلار یولا سالالار سیزی. اوشاقلاردان "شیرزاد" دا گلنمه‌دی. چوخ ناراحات ایدی، ایستیردی اولا اولانمادی. ائله بیل ایشی چیخمیشدی. هامیمیز بیرلیکده به‌یین سئودیگی شئعری اوخویوردوق:
آزادلیغی ایسته‌میرم
ذره-ذره، قیرام-قیرام
قولومداکی زنجیرلری قیرام گرک
قیرام! قیرام!
آزادلیغی ایسته‌میرم
بیر حب کیمی، درمان کیمی
ایسته‌ییرم سما کیمی،
گونش کیمی،
جاهان کیمی:
چکیل، چکیل ائی قصب‌کار:
من بو یوردون گور سسی‌یم:
گرک دئییل سیسقا بولاق،
من عوممانلار تشنه‌سی‌یم
سسیمیزی هتمن ائشیدردیز. عطا-نین دا ائله بیل سنله دردلشمه‌یه سؤزو وار ایمیش، بلکه ده سنین دردلشمه‌یه سؤزون واریدی. ائله دوشوندوم بیله بیرلیکده تئهرانا گلدیگیمیز واقتین دردلشمه‌لری کیمی ایدی. آیلا دا وار ایدی، گولوردو. ایبراهیم، مینا، آیلا هانسیز گولموردوز کی، ائله اوچونوز ده گولوردوز. سسسیز گولوردوز.
دئییرم آخی؛ بیرلیکده مارشی دا اوخودوق. عابباس بی نیکروان قوناقلاری "آیریلیق" ماهنی‌سیلا یولا سالدی. هامی گئدیردی، سیز بیرلیکده یاتمیشدیز. بلکه ده اؤزونوزو وورموشدوز یوخویا. ائوینیزه یئرلشن هه‌مین بولوتلار باشلادیلار سو سپمه‌یه. آرخانیزجا سو سپیردیلر. یئتیم بالالاری سو سپمیردیلر، سوواریردیلار. هرکس جوم-جولاق سو اولموشدو. بیلمیرم یاغیش سیزی توتدو یوخسا یوخ. آما توتاردی. آخی سیزه یاغیردی. یادیزدایدی رحمتلیک "امانی"-نی ده یولا سالاندا بولوتلار گلمیشدیلر.
باغیشلارسیز قوناقلاریزا یئتیشنمه‌دیک. باشیمیز بیر آز قاتیشمیشدی. نه ایللاج ائله‌دیک قوناقلار شاما قالمادیلار. هامیسی گئتدیلر.
گئدنلر ائله بیل بیلمیردیلر بیز داریخاجاییق. بیز ده قالدیق کندده. محمد باغیر، بئهروز، آغالار، سنین آتان، ایسماییل، ناصیر، خالا اوغلون دا وار ایدیلار.
بیلیرم زنگ آچمایاجاقسیز، ائویمیزه گلمه‌یه‌جکسیز. سیز آللاه واقت ائله‌سز یوخوموزا گلین. بیلیرسیز گؤزوموز یولدادیر.