داش قاپی

دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام

داش قاپی

دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام

آرخالاریجا سو سپمه آنام!

   یولچولارین دالیسیجا سو سپیلیر. سو سپن‌لر ایسه عزیرلری اولورلار. عزیزلرین عزیزی آنا، اوشاغینی یول‌لاندیردیق‌دا، یول بویو آیدین‌لیقدا قالسین دئیه سو سپیر. هر آنانین گؤزو یولدا قالیر، گئدنی قاییدا. هر سس‌له اوره‌یی دؤیونور.   

    یو‌ل‌لانان‌لار ایسه یول توتدوق‌لاری اوچون، آنالارینی یاددان چیخاریرلار. یولون گونده‌می باشلارینی قاتیب قالیرلار یولدا. هر یئردن ال اوزدوک‌ده یادلارینا آنا دوشور. جیب‌لری بوشالدیق‌دا آنالارینی یادا سالیرلار. آنا اوره‌یی الیندن گله‌نی اوشاغینا گؤنده‌ریر. اوشاغین‌دان اوماجاغی اولمور. یوخاری باشی، اوشاغین اوزون گؤرسون دئیه، اولمادیقدا اوشاغی نفس چکمه‌یی آنایا یئترلی اولور. اوشاغین الی هر یئردن اوزولدوک‌ده آنانین قوجاغینی قاییدیر. سوووب، ساووردوغو یئر یاد ائللرین یئری اولور.  

 

   بیزیم یئرلردن، قاتار قاتار گئدن‌لر گئدیر. قاییتمایان‌لار گئدیر. گئدن‌لر اؤزلری‌ایله وارلیق‌لارینی گؤتوروب گئدیرلر. گؤتوردوک‌لرینی ده اؤزلرینکی دوشونورلر. هئچ کیمی ده ایلگی‌لندیرمه‌دیک‌لرینی دوشونورلر. آنالار ایسه آرخالاریجا سو سپیرلر. بیر یوخ دیر دئین، آی گئدن‌لر قویولدوغونوز امک‌لری اؤده‌مه‌دن هارا گئدیرسیز. آنالارین بورجونو قایتارمادان هارا گئدیرسیز. گئدیرسیز، او سیز او دا یول، آنجاق اؤزونوزون اولان‌لاری آپارمالی‌سینیز. آنالارین امک‌لرینی قایتارمالی‌سینیز.   

   باشقا یئرلره گئدن‌لر ایشه گئدیرلر، اونلاردا بئجریلن باجاریغین قارشیلیغیندا پول قازانماغا گئدیرلر. قازاندیق‌لارینی دا اؤزلرینکی بیلیرلر. بئجردن‌لرین امه‌یین، سایین گؤرمورلر. گؤرمه‌دیک‌لری ده یئتمیر، بئجرن‌لرینی بئله به‌یَنمیرلر. سوچلویورلار.  

    

  آنالار ایسه قالیرلار گؤزو یولدا، قولاق‌لاری چین‌لاییر هر زامان. بالالاری اونلارا گؤره دانیشیر، دانیشیق‌لارینین باشاباشی آنالارینی سوچلاماق دیر. آنالار گؤز یاشی تؤکور آرخالاریندا.   

دای بس دیر! سو سپمه آنام، گئدن گلمیر، امک گؤرمور، سای بیلمیر.  

گونئی‌ده سانسور

  بیز یاشایان یئرلرده، بیرلرینی آبارتما، باشقالارینا گؤز یومماق اولدوق‌جا دوغال دیر. بو اوزدن گؤرمه‌مزلیک‌لره قارشی موباریزه بیرینجی یئرده یئرله‌شیر. گؤرمه‌مزلی‌یی دوشونجه آدام‌لاری ساغلاییرلار. داها دوغروسو دوشونجه ایدعالاری اولان کیمسه‌لر بو گؤرمه‌مزلی‌یی اورتایا گتیریرلر. بو گؤرمه‌مزلی‌یه باشقا دوشونجه آدام‌لاری اعتیراض ائدیرلر.   

  اعتیراض ائدن‌لرین سایی چوخالدیقدا اونلارین آرالاریندا دا گؤرمه‌مزلیک چوخالیر. چوخالیب آیاق توتب گئدیر. گؤرمه‌مزلیک تکجه سیاسال آلان‌لاردا اولسا اونو دوغال گؤره بیله‌ریک. قودرت ساواشیندا بئله دوروم‌لار اولا بیلر. بو دا کی نه‌یی قودرت تعریف‌له‌مه‌لی‌ییک اؤز یئرینده. گوجون هانسی یئرده گئچرلی اولدوغونا اینانیریق او دا اؤز یئرینده!!  آنجاق سؤز یازی-پوزو آدام‌لارینا گلدیک‌ده بو گؤرمه‌مزلیک داها گولونج اولور. بئش اون نفری گؤز اؤنونه آلیب، باشقالارینی سیلمک چوخ گولونج گلیر. بو گولونج اوردا اورتایا چیخیر کی، بیزیم‌کیمی دورومدا اولان توپلوم‌لاردا یازی-پوزو آدام‌لاری اولدوق‌جا اله‌نیرلر. توپلومون بیر چوخ آزی یازی-پوزویا گیریشیرلر.   

    اؤزلرینی دوشونجه آدام‌لاری تانیتدیران‌لار بو آزلیغین چوخ قیسمینی سیلیب(گؤرمه‌مزلیک‌دن)، آز قیسمینی قابارتماغی نه‌یه سؤیکه‌نه‌رک گؤرورلر من بیلمیرم! هردن باخیرام گؤرورم من تانی‌یان بیر چوخ‌لاری(یازی-پوزو آدام‌لاری، منه تای رئکلام‌چی‌لار یوخ) چوخدان دیر، گؤزلردن، خاطیره‌لردن ایتیت‌دیریلیب‌لر. بو سانسور گونئی‌ده واردیر، نئجه یاراندیغی‌نی بیلمیرم! تانیمادیق‌لاریندان دیر یوخسا باشقا بیر ندن وار اوندا قالمیشام، آمما من بیلن بیرچوخ‌لارینی هر کس ده تانیماسا، بیرلری تانی‌ییرلار. بو یازی سانسورو ایچه‌ریله‌شدیرمه‌مک اوچون یازیلیب. بیزلر یولون باشلانیشینداییق، یول دا چوخ اوزون یول دیر. یاخشی یازی‌لار دا بیر بؤلومدن یوخ، بوتونلوک‌دن چیخا بیلر. 

 آرتیرمالی‌یام، بو یازی هئچ کسی یا کس‌لری نظرده آلاراق یازیلماییب، گئنل‌لیک‌ده گؤرونن دوروما گؤره یازیلیب.

اؤزومدن اومموردوم

   هر بیر یئترسیزلی‌یه آلیشدیغیمدان، گونده دؤنه‌لرله چیرکین‌لیک‌لری گؤروب اولار دئییب، گولومسویوب یانیندان کئچیرم. البت یئترسیزلیک‌لرین بیر باشی دا اؤزومه قاییدیر. اؤزوم، اؤزگه‌سی، هر کس وار یئترسیزلی‌یینی دوغال بیلیب، اولمادیغدا شاشیریب چوخ فرقلی بیر اولای اولدوغونو وورغولویارام هر کسه!  

  یوخاریداکی ندندن دولایی، هر بیر تارتیشمادان واز کئچیب، قولاق‌لاریما موم دولدوروب ائشیتمیرم. ائشیتمه‌دیییمده ده راحاتلاییرام. یئترسیزلیک منه بیر باشقا وورغونو وورغولاتدیریر؛ او دا هئچ کسدن اومماماق، اوماجاغین وارسا تکجه اؤزوندن اومماق دیر. چوخدان دیر اؤزومو بو وورغولاماغا آلیشدیرماغا چالیشیرام. ایشیمی هئچ زامان قضا، قدره بوراخمیرام. هر بیر نه‌یه بوشلوق یئر قویورام. تئز اولسا چوخ یاخشی گئج اولماغینا دا فورصت وئرمیرم. آمما هر زامان دا بئله اولمور. هردن آدامی ائله ایش گلیر تاپیر، دای بیر سؤز دئمه‌یه یئر قالمیر.   

   بونلاری دئدیک‌ده بیر کسیله آغیز-آغیزا اولماغا دا یول وئرمیرم. بیر سؤزلر ده ائشیدنده اونو دوغال بیلیرم.   

   هر بیر سؤزه بوش وئر گئتسین دئیه‌رک، ایشیمی یول‌لاندیریرام. چوخدان ایدی بئله بیر دورومدا آتدیم آتیردیم، اؤزومه ده گووه‌نیردیم(جو منی توتمادیغی اوچون). بوگون گئنه حاققیم دئیه بیر سؤزدن اؤترو هم اؤزومو اینجیتدیم، هم ده وئردی‌ییم سؤزو، یئرینه یئتیرمه‌دیم. دئیه‌سن قولاغیمی موم‌لاری تؤکولوب، بیر داها موم‌لاتمالی‌یام.

خمیر چوخ سو آپارار

   "خمیر چوخ سو آپارار" دئییمی، بیر ایشه نظر وئرمه‌دن دؤزوب سئیر ائتمه‌یی وورغولاماق آنلامیندا ایش‌له‌نیلیر. دئییم خمیرین یوغرولماقیندان آلسالار دا هر بیر اولایین، نئجه یون گؤتوردویون بیلینمه‌سینه ایشله‌نیلیر.   

  دئییمین بئینیمه چاتما ندنی، دوروم‌لار کیمسه‌لری ده‌ییشدیک‌لرینی گؤردویوم ذئهنیمه چاتدی. ایل‌لر بؤیو دوروب باخیب، گلیب گئدن‌لری ایزله‌ین‌لر، اینسان‌لارین، دوروم‌لارین، توپلوم‌لارین نئجه ده‌ییشدیک‌لرینی آچیق‌لاماق ایسته‌سه‌لر، خمیرین نئجه سو آپاردیغینی یئته‌رینجه چاتدیرا بیلرلر. البت بو چاتدیرماق‌لار باخان‌لارین دردینه ده‌ییب، ده‌یمه‌دیی ده سؤز قونوسو دیر. کیمسه‌لر ایله ایلگی‌لنمک(البت خونثی ایلگی‌لنمک، ائتکن، ائدیلگن اولمادان) بیرینین نه دردینه ده‌یه‌جه‌یینی بیلمیرم. آنجاق توپلوم بیلیم‌لری توپلوم‌لاری الشدیرن‌لرین دردلرینه ده‌یه بیلر. اونلارلا بیرلیک‌ده توپلوم‌لارین دا دردینه ده‌یه بیلر.   

    چوخلارینی گؤرموشوک، بیر آخینا گیریب، یاواش-یاواش آخینلا آخیب، سونرا بورولقان‌لارا یاخین‌لاشیب‌لار. کیمسه‌لری بورولقاندان قورخدوقدا، تئز اؤزلرینی قیراغا آتیب‌لار. بیرسیرالاری بورولقاندان قورتولانمادیق‌لاری اوچون، آخیندا اولوب‌لار، باش‌لاری آینامادان. باشقالاری بورولقاندا سو ایچیب بوغولورلار. قالان‌لار ایسه ایکی یئره بؤلونورلر؛ چوخ‌لاری اؤزلرینی آخیندان قیراغا آتیرلار، قالان‌لاری ایسه، بورولقانین اولدوغونو بیله-بیله آخیندا اولورلار. آخینین نه واقت بورولقانا یاخینلادیغینی بیله‌رک آخیندا اولان‌لارین چوخ‌لارینی بورولقانین یاخینلاشماسیندان اویاریرلار.  

 

  دوشوب، چیخانلار کیمسه‌لره بو راحاتلیقدا نظر وئرمه‌ییب، آخینا باخارلار. تله‌سن‌لر ایسه بئیین‌لرینه گلن‌لی دوز بیلیب، سونرا پئشمان‌لایارلار. ائلینه دئییمینه، پئشمانلادیقدان سونرا اینانارلار.

چؤرک

   چؤرک کلمه‌سینی هاچان ائشیتدی‌ییم یادیمدا دئییل. گؤزومو آچیب، چؤرک گؤروب، ائشیت‌میشم. چؤرک سؤزجویونو، گئنل‌ اولاراق اونلا سودان یوغرولوب، تندیرده(گئنل‌لیک‌ده تندیر دئییرم) پیشَنه ایشله‌دیرلر. قدیم زامان‌لار شهر ائویمیزده، تندیر دامیمیز وارایدی. هردن او تندیر دامیندا آنام چؤرک یاپاردی. هئچ‌نه‌یی بیلمه‌سه‌یدیم ده، چؤرک سؤزجویونو یاخشی بیلیردیم. چؤرک کلمه‌سینی اؤزل اولاراق، لاواشا دا ایش‌له‌دیریک.   

  نئچه دفه‌لر چؤرک کلمه‌سی منیم بئینیمده اولای‌لانیب(حادیثه‌له‌نیب). هر بیر تندیری یاندیریب، خمیر سالیب، چؤرک یاپیلان زامان‌لار، او گونون هر نه‌یی باشقا گونلرله فرقلی اولوردو. چؤرک قوخوسو، بورونا دولوردو، هر‌کس چؤرک رنگی توتوردو(اونا بولاشیردی‌لار)، بوتون گون، تندیر باشیندا قالینیردی، قاینالتی، ناهار، چای دا اوردا ایچیلیردی. تام بیر چؤرک‌لی گونو یاشاییردیم.  

 

  چؤرک، بیر گون هر زامانکیندان فرقلی بئینیمده حادیثه‌لندی؛ اوچو اوخویوردوم. اوخول‌دایدیق. سیناو‌لار ایدی. سیناویمیز اینشا دئییلن، بیر درس ایدی. اینشانین قونوسو دا، "نان" ایدی. "نان" کلمه‌سینی بیری اوخویاندا شکلینی گؤرموشدوم. بیلیردیم چؤره‌یه بنزرایدی. سنگک‌ایدی. نه قدر اؤزومه زور وئردیم، "نان"-ا گؤره بیر سؤز تاپیب یازانمادیم. یازانمادیم دئدیک‌ده هم کلمه فارسی کلمه ‌ایدی، هم یازی فارسی یازیلمالی ایدی. دئمک من فارسی دا جومله قورماق زوروندایدیم. فارسی درسینده یاخشی ایدیم. داها دوغروسو بوتون درس‌لرده یاخشی‌ایدیم. کیلاسین بیرینجی‌سی‌ایدیم. کیتاب‌لاردا اوخودوق‌لاریم یادیما قالمیشدی. ائله اونلاردان یازدیم(بابا نان داد) بیلیردیم بابا نان وئرر. آمما منیم بابام قوجایدی، اوره‌ییمدن گلمزدی اونو چتینلی‌یه سالام. قرار اولسایدی بیری بیر شئی‌ وئره او دا من ایدیم. چلیـیینی وئرردیم، آفتافانی دولدوروب وئرردیم. سو وئرردیم.  هر نه چالیشدیم، بیر سؤز تاپیب یازانمادیم. او ایل اینشا دئییلن درس‌ده دوشدوم اؤزو ده "نان" اوستونده! دوشندن سونرا بیلدیم "نان" ائله چؤرک ایدی، چؤرک اوستونده ده دوشمک اولار! 

  

  چؤره‌یی تانیمیش‌دیم، چؤره‌یه فرقلی باخیردیم. بؤیوک‌لر ده چؤره‌یه گؤره چوخ دانیشاردیلار. "چؤرک داش‌آلتیندان چیخیر" دئییمی، آغیزلاردا گزردی. من ده اول‌لر گوجوم چاتان داشلاری قووزاردیم، آمما هئچ واقت چؤرک تاپا بیلمز‌دیم!   

   آتام، چؤرک قیتلیغیندان دئیه‌ردی، اؤزو گؤرمه‌میشدی، آتاسیندان ائشیت‌میشدی. قوراقلیق ایل ایمیش، چؤرک ده آز ایمیش، آمما بونلارین یئرینده، سو ایله چؤرک وارایمیش، آجلیقدان قاچان‌لار اورا گلیرمیش‌لر، چوخ‌لاری دا یولدا اولورموش‌لر. بیر داها بیلدیم چؤرک اوستونده اؤلن ده اولارمیش. چؤرک عزیزی ایدی منه. دووالاریمیز بئله ایدی: آللاه هئچ سوفرانی چؤرک‌سیز ائله‌مه‌سین(آمین).  

  

   بیر آز دا بوی آتدیق‌دا، چؤره‌یی تانی‌ییردیم. یاواش-یاواش یئنه فرقلی تانی‌ییردیم. تندیرلر ییغیشیلمیشدی، بیز قاباقکی ائودن گئتمیشدیک، کنده ده آز گئدردیم. چؤره‌یین قوخوسونو یادیرقامیشدیم. چؤرک چیخارتماق اوچون درس اوخومالی ایدیق، ائله دئییردیلر. قاباقجا چؤره‌یین یاپماغی‌نی بیلسم ده، ایندی چیخارتماغین اؤیره‌نیردیم. چؤرک چیخارتماق دئمک، گره‌ییم اولان هر نه‌یی الده ائده بیلمه‌ییم اوچون، پول قازانماق دئمک ایدی. چؤرک چیخارتماق، آنلامی پول تاپماق آنلامی‌لا بیری ایدی‌لر. یاخشی چؤرک تاپماق اوچون، درس اوخومالی ایدیق. دئیه‌لر دئمی‌یه‌لر یاخشی درس اوخویوردوم. دئمک من چؤرک چیخاردا بیله‌جک ایدیم!.  

 

  درس‌لر، اؤز فضاسینی یارادیردی. ماراقلی اولان‌لار، هر گون بیر شئی‌لر اؤیره‌نیردی‌لر. وئریلن کیتاب‌لاردان باشقا کیتاب‌لار دا اوخونوردو. یئنی باشلادیق‌دا بیر شئی‌لر آلینماسا دا یاواش-یاواش آلینیردی. آنجاق یئنه هر نه توزاناقلی گؤرونوردو. پولو اساس بیلن دوشونجه‌لر ده وار ایدی. وار ایدی دئدیک‌ده، دئیه‌سن هر کس اساس بیلیردی، آنجاق فرقلی یؤن‌لردن. یاواش-یاواش ساغ-سول دئییلن گؤروش‌لری ده سئچه بیلیردیک.   

  درس‌لر بیتمیشدی، چؤرک‌دن خبر یوخ ایدی! منه تای‌لار(درس اوخومویوب، ایش دالیسیجا گئدن‌لر) دوزن‌لرین قورموشدولار. من ایسه بو شهردن او شهره چؤرک تاپماق اوچون، درس اوخوماغا گئدیریدیم. چؤرک داش آلتیندا دئییل ایدی، چؤرک اوچون داغلاری قالدیرمالی اولوردوق. منه تای چؤرک دالیسیجا اولان‌لار بول-بول ایدی‌لار. منه تای سورگون دوشن‌لر، هره‌سی باشقا بیر یئرده یورد سالمیش‌دیلار. بیزیم شهردن گلن‌لر، آذربایجانین باشقا یئرلریندن گلن‌لره گؤره آز ایدی‌لار.   

چؤره‌یین باشقا ایشله‌وینی ده گؤرودوم. سورگون سالماق.   

  سول‌لار چؤرک‌دن دانیشیردیلار. یاخشی دانیشیردیلار، ساغ‌لار دا چؤرک‌دن دانیشیردیلار، اونلار دا یاخشی دانیشیردیلار. دانیشان‌لار یاخشی دانیشیردیلار. دانیشان‌لارا باخاندا اؤزومله فرقلی گؤرودوم، اونلارین چؤرک‌لری وار ایدی. دانیشدیق‌لارینین ندنی آرتیق چؤرک قازانماق ایدی. منه تای‌لارین چؤره‌یینی قازانیردیلار. سؤز ده منه‌تای‌لارا چؤرک ده وئریردیلر. 

  

سون ایل‌لرده چؤرک یئمک ده آزالیب، دئیه‌سن چؤرک قیتلیغینی، باشقا یئمک‌لرله دولدورمالی اولوب‌لار!  

چؤرک، هله ده دالینجا قاچیرام!