آسیمیلاسیون دورومونا دوشن میللت‌لرین هر بیرینده آسیمیله اولموش، یا دا آسیمیله اوزره اولان کیمسه‌لرین طرفیندن شدت‌له آسیمیله ائله‌ین گوجو منیمسه‌مک و اوندان یانا اولماق وار. علی دایی اردبیل‌دن گلن چاغ‌لار آذربایجانلی‌لیغین قورویوب، ساخلاییردی. اوزونو ایثبات‌لاماق اوچون، بوتون گو‌جوایله چالیشیب، ساواشیب قازانیردی. او یاخشی بیلیردی گرک اؤزونو ایثبات‌لایا. آذربایجانلی‌لار دا علی دایی‌نی منیمسه‌ییردیلر. چوخلو آذربایجانلی‌لار دایی اوچون ساواشماق حددینه تک گئدیب‌لر. آسیمیلاسیون علی دایی‌نین آذربایجانا تیتیزلی‌یین آرادان آپاریب، چئوره‌ده اولان تفکر سیستئمی بئینینده یئر آلیب. قالیبه دوشموش بئیین، جامعه‌ده اولان توهین‌لری گؤردوکده اونلاری دوغال بیلیب. قارشیلیق‌دا اولان هویلامالاری سیتئمیک چرچیوه‌ده باخدیغینا گؤره چیرکین بیلیر. ائله اونا گؤره ده آزادی‌ده اولان توهینی گؤروب، ائشیت‌می‌ین کیمی، تبریزده اولان هویلامایا چوخ قیزیر. دئمک آسیمیلاسیونون داشلاری دایی‌نی بوتونلوک‌له اویوتمه‌سه ده، چوخلو اویودوب. بئله دوروم‌لار چوخلو آذربایجانلی‌لارا هر گون اوز وئریر، علی دایی ائفیرده اولدوغونا گؤره گؤزه گلیر.
هر ایل یای تعطیل‌لریندن سونرا، سونسوز هوسله مدرسه‌یه قاچاردیق. مدرسه‌یه گئتمه‌میشدن، مدرسه‌ده گرکن زادلاری آلدیراردیق. چالیشاردیلار گوجلری چاتدیق‌دا هئچ ندن اسیرگه‌مه‌سینللر، اوشاق‌لارینی کی بیز اولاق اؤزگه‌لرین یانیندا کیچیلمه‌سینلر. گؤرردین اولوب بیر ایل هر نه‌یی تزه‌له‌میشیک، باشقا ایل ده خئیلک اسگیک اولاردیی.
بیزیم اوچون فرق ائله‌ین ائله بیرینجی مدسه‌یه گئدن گون اولاردی، اول گون کئچدیکده، اؤیرتمن‌لرله اؤیرنجی‌لری تانی‌یاردیق. چوخ واقت‌لار بیرینجی گونلر درس اولمازدی. بیز ده بوش قالمازدیق، میدادلاری گؤتوروب، قتلی‌یردیک(یونتاردیق). قتلی‌ین‌لر تئز کورتالیب، میدادلارین باش‌لارینی تئز-تئز ایچ‌لرینده ساخلی‌یاردیلار. بیز ده میدادی او بیری طرفیندن یؤنتاماغا باشلاردیق. میدادلاری ترسه قتلی‌یردیک.
بیر آندا میداد ایکی طرفدن کیچیلمه‌یه باشلاردی. تئز سینان میدادلار تئز-تئز قتلی‌ین‌لره وئریلردیلر. قتلی‌ین‌لر جاواب وئرمزدیلر، اوندایدی کی قتله‌مک آتالاریمیزین بوینونا دوشردی. آتالاریمیز قتله‌مه‌یین قارشی‌لیغیندا بیزه دئدیک‌لری سؤزلری یازماغیمیزی ایسته‌ردیلر. بیز ده کی دئیردیک بیزه اؤیرتمه‌ییب‌لر.
من ائله بیلردیم بؤیودوک‌ده اؤیرتمن‌لریمیزی اؤیره‌ده‌جک‌لر. گؤزلریمیزی ایللر بویو اووکالاساق دا هئچ زامان آتامیز ایسته‌دیک‌لرینی بیزه اؤیرتمه‌دیلر. من ده آتامدان اوتانمی‌ییم دئیه بیر شئی‌لر یازاردیم. اوشاق‌لیق مشق‌لریمین دیکته‌سینه نومره وئرمک اوچون مدرسه‌لرده اؤیرتمن تاپانمادیم. دئیه‌سن ائله بیر یازی یازیلماز.
ایندی ده وار میدادلاریمی ترسه قتلی‌ییرم
کندده دوغولسام دا، اؤزومو تانی‌یاندان شهرده اولموشام. آنجاق اوشاق‌لیغیمین بوتون یای‌لارینی کندده کئچیرتمیشم. مدرسه قورتولدوق‌دا دورما گلدیم، کندیمیزه دئیردیم. او زامان کندیمیز ده آباد کند ساییلاردی. بیزه تای کنددن کؤچنلر اولسایدی دا، کندده یئنی ائولننلره ائو تیکیلیردی. کند تپه‌لردن باشلانیب، دوزه اوزانیردی. بایرامدا هر کسی کندده گؤره بیلردین. اونا گؤره ده محرملیک، بایرام اورالاردا منیمسه‌نیلردی. کندین هر سورونونو اؤزومون سورونوم بیلردیم. کندین احوالاتی ماراق‌لاندیراردی منی.
اورتا مکتبی بیتیرندن سونرا، آرتیق بایرام‌لارلا، یای‌لاری کنده کئچیرمک ایسته‌مزدیم. یولداشلارلا اولماغی به‌یه‌نردیم. آمما کنده گئنه داریخاردیم. یاواش-یاواش شهرین سورون‌لاریلا ایلگی‌لندیم. سورونلارینا بلکه ده قاتیلماق ایستی‌یردیم.
زامان کئچدیکده من ده تحصیل اوچون اؤز شهریمدن اوزاق‌لاشیب بؤیوک بیر شهرده یئرلشمک زوروندا اولدوم. بیر آز قالدیقدان سونرا بویوک شهری منیمسه‌دیم. سورونلارینی دا اؤزومونکو بیلدیم. بؤیوک شهرین محرملی‌یین، بایرامین گؤرمک ایسته‌دیـییمده اؤز شهریمیزده اولانمادیم. عسگرلیک‌ده ده بیر باشقا شهرلرده اولوب، اونلارین سورونلارینی منیمسه‌مه‌سم ده ماراقلاندیم.
زامان یئنه ده هیزلا سوروردو. من ده یوخاری تحصیله بیر باشقا شهرده یئرلشمک مجبوریتینده قالیردیم. داها منیم یاشیمدا اولان‌لار ایش‌سیز قالانمادیق‌لاری اوچون، من ده ایش فیکرینه دوشدوم. درسی قورتاریب-قورتارماز لاپ بویوک شهرده اؤزومه ایش تاپدیم. ایندی الیم آغزیما یئتیریردی دئمک. باخدیم گؤردوم بو بویوک شهرین سورونلاری لاپ چوخ‌ایمیش. سورونلاری گؤردوکده ده ماراقلاندیم.
یاواش-یاواش دونیانین سورونلارینا ماراقلاندیم. دئدیم؛ باخ سن آللاه! دونیادا نه قدر چتینلیک چکن وار ایمیش. بیرلرینین ائولرینی زورلویورلار، بیرلرینه زور دئییرلر، بیرلری ایسته‌دیک‌لری کیمی یاشایان‌میرلار. کیمسه‌لر فهله‌لیک ده تاپانمیرلار، فهله‌لرین پول‌لارینی وئرمیرلر، چوخ‌لاری دا پیس گونده یاشاییرلار. دونیادا هر کس حاق‌لاردان دانیشیر، دانیشان‌لارین هامیسی گوجلو دیرلر. اؤزلرینین حاق‌لارینی ساوونمورلار. اؤزگه‌لرین حاق‌لارین ساوونورلار.
من دونیانی چوخ اوجالاردان گؤرمک ایستی‌ییردیم. اوجادان باخدیق‌دا بیر داغیلمیش یئر گؤردوم، دئدیم ماراقلانیم بیر. یاخینا چکدیکده کندیمیزی گؤردوم. اینانمالی دئییل ایدی، کنددن کندلیک قالمامیش‌دی. ائولرین چوخو خارابا، توت آغاج‌لاری قوروموشدو. تئز آتاما زنگ آچدیم کندیمیزین حالینی خبر وئریب نییه بئله اولدوغونو سوروشام.
نییه بئله اولدوغونو سوروشدوق‌دا آتام بیر سؤز دئدی، هر کس سنه تای یولون توتوب بوردان گئدیب، دالینا دا باخمادی. چوخ‌لاری فهله‌لیک آختارماغا گئتدیلر، بیر سیرالاری دا ائله گئتدیلر خبرلری گلمه‌دی.
دؤنوب اؤزومه باخیرام؛
یاشیمین یاری‌سی سووشوب، ائو یوخوم‌دیر، ایش ده ائله کی وار، کندیم ده کی خارابا قالیب. دونیانین سورونلارینا فیکیرلشیرم.
آهان کندین یولون آسفالتی دا آرادان گئدیب، دئییرلر دیمز آسفالت ائله‌مه‌یه، گونده جمعی بئش اون ماشین اوردان کئچر، اونلار دا گؤزلمه‌لی‌دیرلر.
یادیمدان چیخمامیش کندیمیزین یانیندا بیر زیبیل‌خانا تیکیب‌لر، شهرین زیبیل‌لرین بوشالدیب هر دن یاندیریرلار.
هله شهریمدن دئییم، یوخ دئمیرم دئیرلر شهرچی، کندچی، بؤلگه‌چی دیر! من دونیا سورونلارین دوشونه‌نین بیری‌یم!
بیلمیرم من بئله‌یم، یوخسا هر کس بئله دیر. ایندی دئییرم نئجه. اؤزومه بیر پارا سؤزلر وئرمیشم، گونلر، آیلار، ایللر اؤتوب اوستوندن هله توتا بیلمه‌میشم. بیلمیرم او بیریسی دونیادا توتاجایام یوخسا یوخ! هر ایل باشلاندیق‌دا اؤزومه دئییرم؛ بو ایل باشقا ایللره بنزمز توتمالی‌یام. ایلین اورتالاریندا دا یادیما دوشور، دئییرم بو ایشی قورتاریم تئزلیکله باشلارام. اؤزومه وئردیییم سؤزو یئرینه یئتیرمه‌یه ائله بیلیرم ذئهنی جهتدن بیر آرخایین‌لیغا یئتیرندن سونرا گؤرمه‌لی‌یم. آمما نه قدر قالابالیق‌لاریمی آزالدیرام، گئنه بیر شئی‌لر وار. باشینیزی آغریتماییم، یایین سایخین‌لیغیندا دئییردیم، دینجله بیلرم، باشلارام. یایین سایخین‌لیغینا فیکریم قاتیشدی، وئردیییم سؤزوم یادیمدان چیخدی. البت بونو آرتیرمالی‌یام اؤزومه وئردیییم سؤزلر یادیمدان چیخیر. اؤزومه وئردیگیم سؤز ده دوغروسو یادیمدان چیخمیر، آنجاق حاضیرلیغیم اولمور. بو دؤنه سؤز وئریرم قیشدا سویوخ اینجیتمه‌سه، اؤزوم ده اوشومه‌سم سؤزومو توتام. بیلیرم کی پاییزدا باشیم قاتیشیق اولار، توی-دویون چوخ اولار. واختیم اولماز!.
هر گون یازماق اولمور. ائله بئله‌سینه یازماق دا گلمیر. یان-یؤوره‌میزده اولان اولای‌لارلا ایلگی‌لنم اولاردی. تیراختورون یئنه 80مین یانداشی‌لا یئنیلمه‌سی، آمریکانین جئمیک بورجلارینین پارتلاما گونو ، دلی کئشیشین "قوران کیتابینا" هده-قورخو گلمه‌سی، دونیا بسکتبال کوپاسی و باشقالاریندان دا یازماق اولاردی. آنجاق بونلارین هئچ بیری بئینیمی ماراقلاندیرا بیلمدی. ماراقلانمادیغیم بیر سؤز تاپمادیق‌دا دا بو یازی‌نی یازدیم. البت یازا-یازا بیر شئی‌لر ذئهنیمدن کئچدی، یادیمدا قالسا گلن گونلره ساخلانیلا بیلر.