داش قاپی

دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام

داش قاپی

دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام

ندن یازاق!!!

   ندن یازاق؟ سورغونون جاوابیندا نه یازا بیله‌ریک. ندن سؤزجویون اؤزو ان آزی اوچ آنلامدا دیر. بیرینجی‌سی دلیل، یا قانیت دیر. ایکینجی‌سی نی‌یه آنلامیندا دیر. داها دوغروسو جومله‌نین ایچینده سورغو ایشارتی یئرینده ایشله‌نیر. اوچونجوسو ده نمنه‌دن یازماق آنلامیندا دیر.  

   بو سورغونو بیری سوروشسا بیزدن ایلک نظریمیزه گلن اوچونجو معناسی اولاجاق‌دیر. اونون جابیندا بئینیمزه گلن چوخ سؤزلر اولا بیلر. هره‌‌نین اؤنمسه‌دیـیی بیر قونو واردیر. اؤنمسه‌نیلن بوتون قونولاری، اؤز دیلیمیزده یازی بوشلوق‌لاری واردیر. دونیادا اولان بوتون رسمی دیل‌لرینن اؤلچوده، دوروموموز یاخشی دگیل. اونونلا بئله دونیادا بعضی دیل‌لر اؤز دیل‌لی‌لرین سورا باشقا دیل‌لی‌لردن ده یازارلار تاپیب‌لار. بلکه باشقا دیل‌لی یازارلارین یازیلاری هر دیلده، بیزیم یازیلاریمیزین بوتونلویوندن چوخدور.  

 

  هر یئردن یازیریق یازاق، هر نه‌دن یازیریق یازاق، اوخوجوموز اولور اولسون اولمور اولماسین یازمالی‌ییق. یازمادیقجا، یازیلمایاجاق. قالدیقجا دا قالاجاق. دئییرلر قالان ایشین اوستونه قار یاغار. دوز دئییرلر. او قدر بو دیلده یازمادیق، بو دیلده یازان‌لاری، اؤز دیلیمیزین آدام‌لاری ساییلان‌لار بئله قینا‌ییرلار. ایندی یئری دیر دئیک بو قیناماغا ندن یازاق. نه‌دن یازماق ایسته‌ییریک بو دا نه‌دن!

هاچان یازمالی‌ییق

    شاعیرلرین بیر سؤزلری واردیر. شئعیر ایلهام اولونمالی‌دیر. شئعیر اوزو گلمه‌لی‌دیر. شئعیر گلن واقت دا یازیلیب ساخلانیلمالی‌دیر. یازیب ساخلانیلماسی اوچوب گئده بیلر. بئله بیر گؤروش شئعیرین یارادیجیلیق آچیسیندان دیر. ایسنان هر زامان فرقلی بیر دورومو یاشاییر. فرقلی دوروموندان آسیلی اولاراق، یارادان‌لاری فرقلی اولور. بئله بیر سؤز تکجه شئعیرده کئچرلی ده‌ییل. بئییندن یارانان، اورکدن گلن هر بیر دویغو، سؤز بو دورومو داشی‌ییر. بئینینده اولانی یازا بیلمه‌سه، ساخلایا بیلمه‌یه‌جک. بلکه عؤمرونون سونونادک او دورومو یاشایا بیلمه‌دی.   

  دونیادا بوتون فولکلورلار، آیین دوشونجه‌لر، دب‌لر شیفاهی یارانیب‌لار. شیفاهی اولماسا یاییلماغی بو گئنیشلیک‌ده اولا بیلمز. آنجاق دونیادا اولان میللت‌لرین ایچینده بیرلری فولکلورلار، دب‌لر، آیین‌دوشونجه‌لرینی یازماق‌لا اونلاری گله‌جک‌لرینه ساخلاییب‌لار. اونلار بلکه یازماغی ائله اونلاردان باشلاییب‌لار. سون یوزایل‌لیک‌لرده یازیلمایان دوشونجه‌لر، دب‌لر، فولکلور‌لار یوخ ساییلماغا باشلانیب‌لار. یازیلان هر بیر سؤز ده، دوز یانلیش اولماغینا باخمایاراق وار ساییلیب‌لار.  بیزه گلیب چاتدیق‌دا، یازدیق‌لاریمیز یازیلماییب یا دا الده اولونمادیغی اوچون، یوخ سایدیریب‌لار.   

  بیزیم ایچیمیزده بیر چوخ‌لارینین دانیشماغا سؤزلری واردیر. بیزیم ایچیمزده ائله‌لری وار ایسته‌سه‌لر بئیین‌لرینده اولان‌لارینی باشقالارینا چاتدیرا بیله‌لر، دونیایا دانیشا بیله‌جک‌لری قدر چاتدیراجاق‌لاری واردیر. بئیین‌لرینده‌کی‌لرین اوستونه هر زامان دا آرتیریلیر. بیزلردن نییه یازمیرلار، باشارمادیق‌لاری اوچون یوخ، بلکه باشلامادیق‌لاری اوچون اولور. هردن ده یازماقدان، باشقالارینین پولچوک قوشدوق‌لاری اوچون قورخورلار. یازماقدا قورخولاجاق بیر شئی یوخ‌دیر. پولچوک قوشانین ایشی پولچوک قوشماق دیر. یازانین دا ایشی یازماق. بئینیزده اولان‌لاری پایلاشماق اوچون، گلدیک‌لری واقت یازین. قویمایین اوچوب گئده. یازدیغینیزدا دا یازیداکی آخساق‌لیق‌لاریزی بیلیب زامان سوره‌سینده آرادان قالدیراجاقسیز. بونو دا یاددان چیخارمایاق، یازماق اوچون یازا-یازا یازی قایدالارینی دا اؤیرنمه‌لی اؤز دیلیمیزی تاپمالی‌ییق.   

آذربایجان تورکجه‌سینین ایشله‌نیلمه‌سی

گونئیده، آذربایجان تورکجه‌سینین ایشلنمه‌یینی ائتگی‌له‌ین نئچه قونو واردیر. اؤنملی‌لریندن نئچه‌سینی آچیق‌لاییرام 

  • بیرینجی ائتگی‌له‌ین، رسمی دیل اولمادیغی دیر. رسمی دیل اولمادیغی، بو دیلین رسمی بیر یئر یایمادیغی اوچون بیر سیرا آخساق‌لیق‌لارا ندن اولوب‌دور.  
  • رسمی دیل اولمایان دیل، باشقا رسمی اولان دیل‌لرین، باسقی‌لارینا معروض قالمالی‌دیر. باسقی آلتیندا اولان دیل، دیلی دانیشیب، اوخویان‌لارینی زامان سوره‌سینده الدن وئریر. آذربایجانی فارسی دیلینده یازان آذربایجانلی‌لار اؤزلرینی بو باسقی‌دان قورتارانمادیق‌لاری اوچون، فارسی دیلینده یازماغا ایصرارلی اولورلار. تکجه ندن ده فارسی دیلده یازیلدیقدا چوخ آلینا بیلمک اولور. بئله بیر دورومو ده‌ییشمه‌یینجه، آذربایجان تورکجه‌سینین گونئیده گلیشمه‌سیندن دانیشماق چوخ چتین اولاجاق. بو آچمازلیقدان قورتولماغا، چوخ یاخشی اولار، یازیلار ایلک، تورکجه یازیلیب، سونرا فارسجایا چئوریله. هردن تکجه تورکجه‌نی سسله‌ین‌لره یازیلان یازیلار بئله فارسی اولور.  
  • اوچونجو سورون، آذربایجانی ایستانبولونا یازیلان، آذربایجانی داشی‌یان یازیلار اولور. "دیل بیر دیل دیر." بو سؤز، ائله یازان‌لارین سؤزلری اولور. قرار اولسا تورکونو ایستانبول آغیزی‌لا یازاق، دانیشاق آذربایجان کیملی‌یینی داشی‌یان بیرلری اولمایاجاق. داها دوغروسو آسیمیلاسیوندان قاچان بیرلری، باشقا جور آسیمیلاسیونا ایلیشیرلر. 
  • دؤردونجو سورون، آذربایجان تورکجه‌سینین یازیلیشی دیر. لاتین الیفباسی تورک دیلینه اویغون اولماغینا باخمایاراق، گونئی‌ده‌کی‌لر عرب الیفباسی‌لا چوخ تانیش‌دیرلار. اونا گؤره ده عرب الیفباسیندا اولان یازیلارلا چوخ راحات ایلگی قورورلار. باشقا یؤندن ده، بوردا یاییلان کیتاب‌لارین عرب الیفبا‌سیندا اولدوغو اوچون، بو الیفبادا یازماق قاچیلماز‌دیر. عرب الیفباسیندا یازماق ندنی ائله بو مسئله‌دیر. یاخشی بو دور، باشقا اؤلکه‌لرده اولان یولداشلار بونو نظره آلسین‌لار. هردن ائله نظره گلیر، عرب الیفباسیندا یازماق باغیشلانمایان بیر گوناه تانیدیلیر. بئله بیر باخیشی سوسیال پایلاشیم دوشرگه‌لرینده چوخ گؤرمک اولور.  
  • سونوندا اومودوم وار یولداش‌لار، بئله بیر کومپلئکس دوروما بیر یؤندن باخماییب، آذربایجان تورکجه‌سینین گونئی‌ده آیاق توتماسینا یاردیمچی اولسون‌لار.

دیلی یانمیش یازیلیر

     زنگین دوشرگه‌سینده، دیلی یانمیش باشلیغی‌لا بیر یازی یازیلیب‌دیر. بو یازیدا اؤزلرینی آذربایجانچی تانیتدیریب آغساققالیق ائله‌ین‌لرین بیر سیراسیندان بیر گیلئی‌لی‌لیک گئدیب. گیلئی‌لی‌لیک اونلارین ائولرینده اوشاق‌لاری‌لا تورکو دانیشمادیق‌لاری دیر. بو گیلئی‌لی‌لیک اولدوقجا دوز گیلئی‌لیک دیر.  اینسان‌لار، توتدوق‌لاری گؤروشه اینانمالی‌دیرلار. بیر گؤروشون تمثیلچی‌سینه چئوریلن اینسان، هئچ اولماسا اؤز چئوره‌لرینه ائتگی‌لی اولمالی‌دیر. چئوره‌لره ائتگی، یاخین چئوره‌لردن باشلاییب اوزاق‌لارا دک اوزانمالی‌دیر. یاخین چئوره‌لرین ایچینده، اؤزو قوردوغو چئوره، بو اینانجی یاشامالی‌دیر. اولا بیلسین بیرلری بیر ائوده دوروملاریندان آسیلی اولاراق قارداش-باجی‌لارینا او قدر ائتگی‌سی اولمایا. آنجاق قوردوغو ائولی‌لیک‌ده بئله بیر دورومو یاشاتمالی‌دیر. اوشاق‌لار بؤیودوک‌ده، فرقلی اولدوق‌لاری باشقا بیر سؤز دیر.  

 

  تورک دیلی، آذربایجان کیملی‌یینین تملی ساییلیر. بیز بو دیلی آذربایجانلی‌لاردان آلساق، آذربایجانلی‌لیق‌دان قالان باشقا اؤزل‌لیک‌لر اونو آذربایجانلی تانیماغا یئترلی اولماز. تورک دیلینی یادیرقایان آذربایجانلی، بو دیلده اوخونان ماهنی‌لار، یاشانان دب‌لر، شه‌بئه‌لر، اوخشاما‌لار، بایاتی‌لار‌لا ایلگی قورا بیلمز. بیر کیملیک‌له ایلگی قورا بیلمه‌ییب او کیملی‌یه منسوب اولان اینسان‌لار، اؤزلرینی او کیملیـیینی یییه‌سی تانیتدیرماق‌دا چوخ زورلانمالی‌دیرلار.  

 

  دوزدور تورک دیلینین یاشانماغیندا، دانیشیق چوخ ائتگی‌لی اولوب‌دور. آنجاق بوگونکو دونیادا و بو هجمه‌لرین قارشی‌سیندا، تورک دیلینین گلیشمه‌سی بو دیلی یازیب-پوزوب، یئنی‌دن تانیماق‌لا اولاجاقدیر. بیز دیلیمیزین رسمی اولماغینی دوشونوروک‌سه، ایلک اؤزوموزدن باشلامالی‌ییق. اؤزموز رسمی‌لشدیرمه‌لی‌ییک. بیر چوخ واقت‌لار، تکجه آذربایجانی خیطاب ائله‌ین یازیلارین دیلی، فارسجا اولور. تورکجه اولان یازیلارین دا بیر چوخو ایستانبول تورکجه‌سینین آغیزیلا اولور. بئله بیر یاناشمالارین ندنی هر نه اولور اولسون، بیر شئی‌یی گؤرسه‌دیر. بیز هله دئدیـییمیز سؤزه اینانمامیشیق! اینانساق دا ایچه‌ریله‌شدیرمه‌میشیک. اوخشاتمالاریمیز داوام‌لانیر!!! 

آیلانین دوغوم گونو

    آبان آیی‌نین اوتوزو، "آیلا جعفرزاده"-نین دوغوم گونو دیر. آیلا قالسایدی بیر یاشیندا اولاجاقدی. نه ده سئوینجک ایدی، ایبراهیم، آیلانین دوغوم گونو. 

   

    آیلا بو دونیانین یولوندا اولان واقت‌لار، "مینا"- ایله ایبراهیم‌لا دوشنده، آیلانین کیمه گئتدیـیینی  دانیشاردیلار. گؤزل‌لی‌یی بوردایدی؛ مینا ایستردی ایبراهیما، ایبراهیم دا ایستردی مینایا بنزه‌سین. بیز ده دئییردیک نه فرق ائله‌ییر، آخی اونلارین ایکی‌سی ده بیر-بیرلرینه بنزه‌ییردیلر. آیلا اولموشدو ایکی‌سی‌نه ده بنزه‌ییردی.

 

    آیلا دوغولان گوندن، مینا ایشین بوراخمیشدی، ائوده قالیردی. داریخماقدان خبر یوخ ایدی. کیمه داریخمالی ایدی. مینا دئییردی: "آیلا گلندن بری هئچ یئرده تک‌لیک حیسسیم یوخ دیر. "آیلا" قرار ایدی بیر یاشاییشین یادگاری اولا. تکجه بیر آتانین-آنانین یادیگاری یوخ، بلکه بیر شهرین، بیر دوشونجه‌نین، بیر میللتین یادگارلاریندان اولا.  یادیگارلیغا قالمادی آیلا، گئتدی. بیلمیردیم آیلا اؤلمه‌سه‌یدی دوغوم گونو یادیمدا اولاجاقدی یوخسا یوخ، بیلدیـییم قالسایدی، مینا ایله ایبراهیم‌لا یاشاسایدی، بیر نسلی یاشاجاقدی. هر کس یاشایا بیلمه‌دیـیی بیر نسلی!