داش قاپی
دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام
داش قاپی
دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام
دۆشرگه هۆووشنه‌سی
روقیه کبیری دۆشرگه رومانین قادینچیلیق بویاسی ایله بویاییب. اوخوجو بو رنگی سؤز باشلاناندان رومانین هر یانیندا گؤره بیلر. رومان بیرینجی شخص دیلی ایله قاچقین اینسان‌لارین آسیلی قالدیق‌لاری آنلاری روایت ائدیر. قاچیب-قورتولماق ایسته‌ین‌لر یۆک‌لرینی بئل‌لرینه چاتیب گلیشمیش اؤلکه‌لره یوللانیرلار. دۆشرگه رومانین قاچقین‌لاری قاچقیندان چوخ کؤچَری(موهاجیر) دیرلر. اونلار، اوچاغا مینیب اؤزلرینی مقصده چاتدیرا بیلدیک‌لرینه گؤره، أل‌لری آغیزلارینا چاتان اورتا قات اینسان‌لار دیرلار. اورتا قات موهاجیرلرین، کؤچمه سبب‌لری بیر-بیرلریندن فرقلی اولسا دا، سبب‌لری اؤلوم-قالیم مسئله‌سی دئییل. اجتماعی-سیاسی و یا هر هانسی بیر باشقا آغیر دوروموندان اؤترو، سوروملولوقدان قاچماق مسئله‌سی دیر. البته دۆشرگه‌ده اولان سوریه‌لی‌لرین دورومو اولا بیلسین باشقالاری ایله فرقلی اولسون.
رومانین دیلی آخیجی دیر. دۆشرگه سؤزجویو، رومانین کئچدییی یئر اولدوغو اۆچون آدینی رومانا وئریب. یازیچی رومانا ایکینجی آد سئچمک ایسته‌سه ایدی، "هؤووشنه" آدینی سئچمه‌لی ایدی. راوی هر ترپَنیشین‌ده هؤووشنه‌یه دۆشور. اوشاقلیق‌دان جانلانان بیر هؤووشنه روماندا راوی ایله دولانیر. بو هؤووشنه اورتادوغولو اینسانین دانیلماز اؤزل‌لیگی دیر.
دۆشرگه‌ده، شیرین راوی اولاراق، کیشی‌لردن قاپسام‌لی بیر شخصیت جانلاندیرا بیلمیر. اونون تانیش اولدوغو کیشی‌لرین هامیسی اوندا بیر بوشلوق یارادیب‌لار. شهید آتاسینین دوورا آسیلمیش عکسی آتا‌سیزلیغین یئرین دولدورانماییب. اۆسته‌لیک آناسی، آتاسینین کؤلگه‌سیندن قورتولانمادیغی اۆچون، قیزا آنالیق دا ائدَنمیر. شیرین آتا بوشلوغونو (اصلینده کیشی بوشلوغونو) بیر ائرکک جینسلی قولچاق ایله دولدورماق ایسته‌سه ده، آناسی شهید دۆشن آتاسینین قوتسال اینانجینی قوروماق اۆچون، قولچاغی یاساق‌لاییب، او دا قولچاغی شۆشه دالیندان گؤرمه‌لی اولور. گیزلینجه گؤتوروب سویوندورماق ایسته‌یَنده آناسی یوخودان اویانیب، قولچاغی قیزین ألیندن آلیب، دۆمویو دۆشن قولچاق آغلاماغا باشلاییب دیر. آتاسیز بؤیویَن شیرین، باشقا کیشی‌لر ایله ایلگی‌لَنمه‌دیگی اۆچون یئتیشگین چاغینا چاتاندا، اونو دیلبازلیق ایله دانیشدیریب-دیندیرن ایلک کیشی‌یه وورلور. وورولدوغو کیشی (فرهاد، تانینمیش شیرین-فرهاد حئکایه‌سینده اولان فرهادینه تَرسینه) تام قیسیر کیشی چیخیر، آتامان ادبیات ایله دانیشساق، کیشی دئییل. اسپرم یولونو باغلاییب اؤزونو قیسیرلادان، شیرینی تورا سالاراق، اونو چیخیلماز بیر قارانلیغا سۆروکلویور. فرهاد تکجه سویونو داواملاندیران لوله‌لرین باغلامیر، شیرین ایله ایلگی یولون دا اونون باشینا بؤرک قویاراق باغلاییر. گۆناه‌سیز شیرین، دوستاغا دۆشور، توپلومدان قوپور، دوستاقداکی دۆزَن ایله باریشانمیر. دوستاقدا اونو پول قارشیلیغیندا قورویان بیری، حایاتین بوروشوقلارینی اونا گؤرسه‌دیر. روایت‌لر زامان باخیمیندان گل-گئت‌ده دیرلر. دۆشرگه یاشامی اونو قاچماغا چالیشدیغی کئچمیشی ایله اۆزلَشدیریر. روماندا بیر کیملیک ساواشی سرگی‌له‌نیر. قادین-کیشی، دین‌چی-دین‌سیز، دوغو-باتی، مودئرن-کؤهنه ساواشی راوینین دیلیندن اوخوجویا چاتدیریلیر. ساغ-سول ایدئولوژیسینین بَلیرگین تمثیلچی‌لری (ایستالین ایله هیتلر) توتوشدورولور. آلمانلیلار هیتلری قینایان آبیده‌لرین تیکدیریرلر، فاشیستی دۆشونجه‌لرینی اؤنله‌مه‌یه چالیشیرلار. ایستالینین گۆناهین کیمسه بوینونا آلمیر، سول دۆشونجه‌نی ساوونان‌لارین چوخو ایستالینین جینایت‌لرین اؤرت-باس ائله‌ییرلر، اونو ساوونان‌لار بئله اولور. بو توتوشدورمالار رومانین سونونا دوغرو روایته قوشولور. برلین‌ده‌کی یاندیریلمیش کیتابلارین آبیده‌سی، دۆشونجه‌لرین اودا چکیلمه‌سینه ایشارت دیر. سوی قیریم‌لار یاندیریلان کیتاب‌لار ایله باشلاییب آلوولانیرلار. برلین‌ده، کیتابلارین یاندیریلماسینین قینانماسی اۆچون آبیده قورولاندا، 1325 جی ایلده تبریزین ساعات قاباغیندا کیتابلاری یاندیرانلاری ساوونان دۆشونجه، سیاسی حاکیم‌لرین دَییشیلمه‌سینه باخمایاراق، بو گۆن ده ایراندا (بیر شرق اؤلکه‌سی‌نین تمثیلچی‌سی اولاراق) حاکیم دیر.
باتی تمدونو کئچمیشیندن درس آلاراق گله‌جه‌یی قورور. دوغو ایسه کئچمیشیندن قورتولانمیر. کئچمیشده آچیلان یارالارین قاناماسی کَسیلمیر. باتی‌لیلار کئچمیشده اؤلکه‌لری آلیب، سؤمورگه‌مه‌یه چالیشسالار دا، ایندیکی دونیادا مسیحی‌لَشمه‌نی بیر قاچیش یولو اولاراق سؤمورگه‌چیلیگین یئنی واریانتینا چئویریب‌لر. کاپیتالیسمین یولونو هامارلایان پروتستان اینانجی‌نین پیمانکارلاری اورتادوغو ایله دوغو آدلانان اؤلکه‌لرده اؤنجه‌دن یئرلَشیدیریلیب‌لر. یاردیم‌سئوَرلیک چتری آلتیندا اؤلکه‌لره گیریب، آداملارینی یئتیشدیریب، دۆشونجه‌لری یؤنَلدیب؛ آدام، کۆلتور، دین آلیش-وئریشینی یولا سالماغی باشاریب‌لار. خاچ ساواشلاری ایستانبولون فتحی ایله سونوجلانسا دا، خاچلی‌لار یاراتدیق‌لاری یئنی دۆنیا گؤروش‌لری ایله دۆنیانی سۆلطه‌لری آلتینا آلماغی باشاردیلار. مسیحی‌لَشمه یئنی سۆلطه‌نین آراجی، ایکی باشلی سوی قیریم یولا سالیر. بیر باشدا، بَللی بیر دین-کۆلتوره باغلی اینسانی، اؤز دین-کۆلتوروندن قوپاریب، او بیری باشدا، باتی‌نین دین-کۆلتورونه باغلاییر. کلیسادا تاوفه مراسیمی ایله خاچلاناراق مۆسلمانچی‌لیق‌لارین سونلاندیریب، گؤیوللو اولاراق خیریستانلیغا کئچیرلر. کؤکوندن آیری دۆشن‌لر بیرینجی نسلده اولماسا دا، ایکینجی-اۆچونجو نسلده کؤکلریندن قوپوب یئنی دین-کۆلتورده أریمه‌یه محکوم اولورلار و یا اؤدول‌له‌نیرلر.
راوی برلین‌ده تبریزلی یاشلی کیشی ایله تانیش اولاندان سونرا، آرالاریندا اولان اورتاقلیق‌لاری تبریز ایله تبریزدن گلن چای ایچمه هوه‌سی اولور. چای ایله قولچاق، راوینین تبریزدن یانینا آلدیغی ایکی آیریلماز شئی‌لر دیر. قولچاغی دۆشرگه‌ده مَروه‌نین دوغدوغو اوشاغا وئره‌رک، قولچاق ایله یاراتدیغی آنلاردان قورتولوماغا چالیشیر. چای ایسه بیر آیریلماز اؤزل‌لیک کیمی راوی‌یه یاپیشیر قالیر. یاشلی کیشی قاچماق مجبوریتینده اولدوغو اۆچون، اؤزو ایله عاییله‌سینین جانینی گؤتوروب آرازدان قاچیر. نه قدر تبریزه دۆشگون اولوب تربیزی خاطیره‌لرینده یاشاسا بئله، تربیزی دَییشیب یاخشی‌لاشدیرماق ایسته‌میر. تبریزی تَرک ائتدییی کیمی یانی تَربیز کیمی گؤرمک ایسته‌ییر. تبربزی یاشاتماق اۆچون هئچ بیر برنامه‌سی یوخدور. تربیزی ساده‌جه خاطیره‌سینده یاشاییب-یاشاتماق ایسته‌ییر.
نظره گلیر راوی سورونلاردان قاچماغی عمومی‌لَمیش بیر سئچه‌نک کیمی یایقین گؤرور. موهاجیرلر بللی بیر دَیرلرین اۆستونده موجادیله ائدیب، کؤچمک مجبوریتینه دۆشنده، باتی کۆلتورونه آلینماق اۆچون، همان دَیرلری آیاق آلتینا آلا بیلیرلر. راوی دنیزلری توتوشدوراراق، دنیزلرین گؤروندوک‌لری کیمی اولمادیق‌لارینی وورغولاماق ایله توپلوم‌لارین دا گؤروندوک‌لری کیمی اولمادیق‌لارینا ایشاره ائدیر. ایستانبول بیر مئتروپول شهری کیمی بۆتون هویت‌لری اؤز ایچینده یاشادان شرقین تکجه شهری دیر. بو شهر اورتا دوغو ایله دوغودان قاچان‌لارین بیرلَشدیک‌لری بیرینجی و سونونجو شهر دیر. اورتا قاتلی اورتادوغولو اینسان‌لار اؤلکه‌لرینین سوسیال-سیاسال دوروموندان باتی‌نین دموکوراسی یاییلمیش اورتامینا قاتیلماق اۆچون قاچسالار بئله، باشقا اؤلکه‌لردن و یا ائتنیک‌لردن اولان اورتا دوغولولار ایله قایناشانمیرلار. باتی کۆلتورونده أریمه‌یه جان آتان دوغولولار، باشقا دوغولولارلا قایناشماغا بئله حاضیر اولمورلار. عرب‌لر اؤز جرگه‌لرین قورورلار. مَروه، تکجه بیر تۆرک قادینین یانیندا اؤزونو راحات حیس ائدیر. فارس‌لار اؤز ایچلرینده بئله بیرلَشه‌نمه‌دیک‌لرینه باخمایاراق، باشقالارینا (اؤزل‌لیک‌له عرب‌لر ایله تۆرک‌لره) نیفرت بسلمک‌ده بیرلَشیرلر. موسی بیر سوریه‌لی عرب اولاراق، شیرینین ماراغینی قازانا-قازانا، شیرینین ذئهنینده کیشی‌لره قارشی یارانان گۆوَن‌سیزلیکدن اؤترو یاریم گۆنلوک دیلخوشلوغا شیرینی راضی سالانمیر.
راوینین خوشلاندیغی اۆچ قونو واردیر؛ بیرینجی‌سی یونان اوسطوره‌لری ایله فلسفه، ایکینجی‌سی باتی‌نین عمومی کۆلتورو، اۆچونجوسو تبریزین خاطیره‌سی دیر. تبریزین خاطیره‌سینده دام-داش، توکان-بازار، محله‌لر ایله عابیده‌لر خوش خاطیره اولاراق قالماغی باشارا بیلیرلر. سانکی تبریز، کیملیک ساواشیندا دیل‌سیز-آغیزسیز أل-قولو باغلانمیش، جانی بوغازا یئتیشمیش بیر وارلیق کیمی اؤزوندن دؤرد أللی صاحاب چیخماغا چالیشیر. باتی کۆلتورو؛ دیلخوشلوق، یاشاییش داشی‌یان کۆلتور، اورتادوغو کۆلتورو اؤلوم ایله کدر یارادان کۆلتور تانیتدیریلیر. شیرین، تربیزلی یاشلی کیشی‌نین ائتگی‌سی آلتیندا مسیحی‌لر جرگه‌سینه گیرمک‌دن قورتولوشو ایله بیرگه، باتی کۆلتورون یاراتدیغی توختاقلیق کؤلگه‌سینده یاشاماغا ایمکان تاپماق اۆچون او دۆشرگه‌دن
داشینیب باشقا دۆشرگه‌یه یوللانیلیر. سونو بللی اولمایان، کیملیگی بللی اولمایان بیر گله‌جک اونو گؤزله‌ییر. تهران 30/3/1401