دیلی یانمیش یازیلیر

     زنگین دوشرگه‌سینده، دیلی یانمیش باشلیغی‌لا بیر یازی یازیلیب‌دیر. بو یازیدا اؤزلرینی آذربایجانچی تانیتدیریب آغساققالیق ائله‌ین‌لرین بیر سیراسیندان بیر گیلئی‌لی‌لیک گئدیب. گیلئی‌لی‌لیک اونلارین ائولرینده اوشاق‌لاری‌لا تورکو دانیشمادیق‌لاری دیر. بو گیلئی‌لی‌لیک اولدوقجا دوز گیلئی‌لیک دیر.  اینسان‌لار، توتدوق‌لاری گؤروشه اینانمالی‌دیرلار. بیر گؤروشون تمثیلچی‌سینه چئوریلن اینسان، هئچ اولماسا اؤز چئوره‌لرینه ائتگی‌لی اولمالی‌دیر. چئوره‌لره ائتگی، یاخین چئوره‌لردن باشلاییب اوزاق‌لارا دک اوزانمالی‌دیر. یاخین چئوره‌لرین ایچینده، اؤزو قوردوغو چئوره، بو اینانجی یاشامالی‌دیر. اولا بیلسین بیرلری بیر ائوده دوروملاریندان آسیلی اولاراق قارداش-باجی‌لارینا او قدر ائتگی‌سی اولمایا. آنجاق قوردوغو ائولی‌لیک‌ده بئله بیر دورومو یاشاتمالی‌دیر. اوشاق‌لار بؤیودوک‌ده، فرقلی اولدوق‌لاری باشقا بیر سؤز دیر.  

  تورک دیلی، آذربایجان کیملی‌یینین تملی ساییلیر. بیز بو دیلی آذربایجانلی‌لاردان آلساق، آذربایجانلی‌لیق‌دان قالان باشقا اؤزل‌لیک‌لر اونو آذربایجانلی تانیماغا یئترلی اولماز. تورک دیلینی یادیرقایان آذربایجانلی، بو دیلده اوخونان ماهنی‌لار، یاشانان دب‌لر، شه‌بئه‌لر، اوخشاما‌لار، بایاتی‌لار‌لا ایلگی قورا بیلمز. بیر کیملیک‌له ایلگی قورا بیلمه‌ییب او کیملی‌یه منسوب اولان اینسان‌لار، اؤزلرینی او کیملیـیینی یییه‌سی تانیتدیرماق‌دا چوخ زورلانمالی‌دیرلار.  

  دوزدور تورک دیلینین یاشانماغیندا، دانیشیق چوخ ائتگی‌لی اولوب‌دور. آنجاق بوگونکو دونیادا و بو هجمه‌لرین قارشی‌سیندا، تورک دیلینین گلیشمه‌سی بو دیلی یازیب-پوزوب، یئنی‌دن تانیماق‌لا اولاجاقدیر. بیز دیلیمیزین رسمی اولماغینی دوشونوروک‌سه، ایلک اؤزوموزدن باشلامالی‌ییق. اؤزموز رسمی‌لشدیرمه‌لی‌ییک. بیر چوخ واقت‌لار، تکجه آذربایجانی خیطاب ائله‌ین یازیلارین دیلی، فارسجا اولور. تورکجه اولان یازیلارین دا بیر چوخو ایستانبول تورکجه‌سینین آغیزیلا اولور. بئله بیر یاناشمالارین ندنی هر نه اولور اولسون، بیر شئی‌یی گؤرسه‌دیر. بیز هله دئدیـییمیز سؤزه اینانمامیشیق! اینانساق دا ایچه‌ریله‌شدیرمه‌میشیک. اوخشاتمالاریمیز داوام‌لانیر!!! 

آیلانین دوغوم گونو

    آبان آیی‌نین اوتوزو، "آیلا جعفرزاده"-نین دوغوم گونو دیر. آیلا قالسایدی بیر یاشیندا اولاجاقدی. نه ده سئوینجک ایدی، ایبراهیم، آیلانین دوغوم گونو. 

    آیلا بو دونیانین یولوندا اولان واقت‌لار، "مینا"- ایله ایبراهیم‌لا دوشنده، آیلانین کیمه گئتدیـیینی  دانیشاردیلار. گؤزل‌لی‌یی بوردایدی؛ مینا ایستردی ایبراهیما، ایبراهیم دا ایستردی مینایا بنزه‌سین. بیز ده دئییردیک نه فرق ائله‌ییر، آخی اونلارین ایکی‌سی ده بیر-بیرلرینه بنزه‌ییردیلر. آیلا اولموشدو ایکی‌سی‌نه ده بنزه‌ییردی.

    آیلا دوغولان گوندن، مینا ایشین بوراخمیشدی، ائوده قالیردی. داریخماقدان خبر یوخ ایدی. کیمه داریخمالی ایدی. مینا دئییردی: "آیلا گلندن بری هئچ یئرده تک‌لیک حیسسیم یوخ دیر. "آیلا" قرار ایدی بیر یاشاییشین یادگاری اولا. تکجه بیر آتانین-آنانین یادیگاری یوخ، بلکه بیر شهرین، بیر دوشونجه‌نین، بیر میللتین یادگارلاریندان اولا.  یادیگارلیغا قالمادی آیلا، گئتدی. بیلمیردیم آیلا اؤلمه‌سه‌یدی دوغوم گونو یادیمدا اولاجاقدی یوخسا یوخ، بیلدیـییم قالسایدی، مینا ایله ایبراهیم‌لا یاشاسایدی، بیر نسلی یاشاجاقدی. هر کس یاشایا بیلمه‌دیـیی بیر نسلی!     

قاپی دالیندان سس گلیر

    قولاغیمیز سسده دیر،  یوخسا دوغرودان قاپی دالیندان سس گلیر. قدیمکی ائولرده تکجه سس گله بیلن یئر، قاپی دالی اولاردی. قاپی‌دان قووان باجادان گله بیلسه‌یدی‌ده، باجالارین دامین اوستونده اولدوغو اوچون، یئریدیکده دامی تیتره‌ده بیلردیلر. قاپی‌دالینین سس‌لرینین یییه‌لری ائوده‌کی قیزلار اولوردولار. بیر ائوده سئویب-سئویلن یاشینا چاتا بیلن قیز اولسایدی، بو سس‌لرین صاحابی اولمالی‌ایدی. ائوین کیشی‌لری ده بئله بیر سسدن واز کئچمزدیلر. آییق یاتاردیلار. ائوده‌کی‌لرین قورخوسوندان دا، هر کس یاتان واقت‌لاری اونلار گیزلین، قارانلیق‌ یئرده گؤروشمه‌لی‌ایدی‌لر. بئله بیر گیزلین‌لیک چوخ سورمزدی. سس چیخمامیش، قیز-اوغلان بیر اورتاما گلیب، ائلچی‌لی‌یه گله بیلسه‌یدی‌لر، هر کس اوچون یاخشی اولاردی. اوغلان به‌یه‌نیلمه‌دیکده ده، دبده قاچماق، قاچیرتماق دئیه بیر گله‌نک وارایدی. قیز قاچا بیلسه‌یدی، دویون آچیلمیش اولوردو. 

  کئچمیش‌لردن ائشیدنده اؤزوموزه سیخیشدیرا بیلمیریک. نئجه یانی بیری باشقاسینین ائولی‌لی‌یینه سون سؤزو دئیه بیلر. کئچمیشدن ایندی‌یه خئیلک ده‌ییشیک‌لیک‌لر اولوب. ائولردن باجالار ییغیشیلیب، پنجه‌ره‌لر چوخالیب. تئلفون یارانیب، هردن ده سس‌سیز، یئرسیز سس‌له‌نیر. قاپی-باجانی کیپله‌مک‌له ایلگی‌لر کسیلمیر. تئلفوندان دا یاخشی‌سی چیخیب، اینتئرنئت، ایلگی‌لنمه‌یی سینیرسیزلاندیریر. آمما دونیا دا ده‌ییشیب، سؤزده هر کس ائولی‌لی‌یینه اؤزو سؤز وئریر. قیز قاچیرتمالار دا چوخ آزالیب. ایندی بیز گؤرنلردیر. قاپی دؤیولنده، هر کس بیلیر کیمین اوچون دؤیولور، منیم دیر دئیه قاپی‌یا گئدیر. ائولی‌لیک یاش‌لاری دا ماشا‌لله جاوانلیقدان سورایا اوزانیب. آمما هر نه ده‌ییشسه ده، یییه‌لنمک حیس‌سی ده‌ییشمیر. آدام نئجه قاپی دالینین سس‌لرینه باخا-باخا قالا بیلر آخی!!! یادیمدان چیخماسین دئییم، خلوت یئر آزالیب، آنجاق ایسته‌دیـییمیز قدر یاد یئرلر چوخالیب. بیرینی تانیمایان یئرلر!!! 

بیزیم مودئرنیته ایله پوست‌مودئرنیته‌

   نه واقت مودئرن اولدوم، اولدوق بیلمیرم. بیردن گؤردوک اون‌بئش ایل قاباقکیمیزدان خبر یوخدور. خبر اولسایدی دا اؤزوموزو ووردوق خبرسیزلی‌یه. دونیا مودئرنیته قاپی‌لارین بیزه آچمیشدی، مودئرنیته‌نین قاپی‌لاری آچیق ایدی. آمما بیز نه‌ییمیزی مودئرنله‌شدیره‌جک ایدیک بیلمیردیک. باغیشلایین بیز دئدیم، من دئمه‌لی‌ایدیم. گئییم طرزیمی، دانیشیق طرزیمی، داورانیشیمی، نه‌یی‌می بیلمیرم. آمما بیلدیـییم مودئرن اولماق ایدی. مودئرن اولماغین ایزلریندن بیری کئچمیشده‌کی‌لردن قورتولماق ایدی. من ده باشلامیشدیم پالتارلاریمی، یون جورابیمی، باشماق‌لاریمی، کئچمیشدن قالان بئله بیغ‌لاریمی قیراغا قویماغا. اونلاردان قورتولماغا هر ایش گؤرمه‌لی‌ایدیم. گؤردوم ده. گؤرونوش‌ده موئرن اولموشدوم. بتر قورتولموشدوم. هر کس منه تای اولوردو. هامی مودئرن‌له‌شیردی.  

   مودئرنلیک‌ده یئرینه دوشمه‌میشدیک، بیردن پوست مودئرنی قاپی‌لاریمیزدا گؤردوک. اوهو! گل بویو بیر ده پوست مودئرنلش. گئییم‌لری یئنی‌دن ده‌ییشمه‌لی‌ایدیک. تیلویزیون، کامپیوتئر ده گلمیشدی. مودئرن دونیا ایله پوست مودئرن دونیانی گؤروردوک. بیز ده کی مودئرنین-پوست مودئرنین سیمگه‌سی اولموشدوق. یاواش-یاواش مودئرن پوست-مودئرنین دانیشیغین دا اؤیرنمیشدیک. بتر دانیشیردیق. دانیشیغا نه وارایدی کی، مایاسی بیر نئچه اؤزوموزدن مودئرن پوست مودئرن آدام‌لاریلا ایلگی‌له‌نیب، سؤزلرینی ازبرله‌مک ایدی. بو داکی بیزیم الیمیزده بیر شئی دگیل‌ایدی.  

   مودئرنلیک‌له پوست مودئرنلیک، بیزیم آیاغیمیزا دا چاتا بیلمیردی. بیز هر نه‌یی سووشوب گئتمیشدیک. امما بو مودئرن‌لیک‌له پوست‌مودئرنلی‌یین بیر چوخ پیس شئی‌لری وارایدی. آدام اؤزو آلماغینی به‌یه‌ندیـیی دورومو، اؤزوندن آلماغا به‌یه‌نمیردی، داها دوغروسو به‌یه‌ننمیردی!. بو دا بیزیم پوست مودئرنیته‌نی آشماغیمزی گؤرسه‌دیر!!!

اؤزگه بیزلر

   بیز بیرینجی شخص جمعین گؤرسه‌دیر. بیز؛ من‌لر ییغیشیب "بیر" اولان واقت یارانیر. بیرلردن یارانان بیز، بیر تکجه من‌لرین توپلامین یوخ، بلکه توپلو من‌لردن یارانان بیری گؤرسه‌دیر. توپلو من‌لردن یارانان بیزده بوتون بیرلرین اؤزل‌لیک‌لریندن بیر شئی‌لر واردیر. عئینی واقت‌دا بو بیز، تکجه بیر منین اؤزل‌لی‌یین داشیمیر. تکجه بیر منین اؤزل‌لی‌یینی داشی‌یان بیز، بیز یوخ بلکه من دیر. من ایله بیزین ده‌یه‌رین اؤلچه بیلسک گؤره‌ریک کی، بیزین ده‌یه‌ری من‌لرین تک-تک اؤلچولرینین توپلو‌سونون ده‌یه‌ریندن چوخ اولور. داها دوغروسو من‌لری آیری-آیری اؤلچوب، توپلامینین ده‌یه‌ری، من‌له‌رین توپلوسون بیر یئرده اؤلچولن ده‌یه‌ریندن آز اولور. البت یوخاریدا دئدی‌ییمیز، من‌لرین اؤزل‌لیک‌لرینین ده‌ییشیلمه‌دیـیی واقت اولور. ها بئله، بیزین ده بیز اولدوغو واقت اولور.   

   آمما هردن بیزی ائله تعریف‌له‌ییرلر کی، من‌لرین اؤزل‌لیک‌له‌رینی داشیمیر. داها دوغروسو بو بیز تعریف‌له‌نن بیز، بیزیم من‌لرین یوخ، بلکه باشقا من‌لرین بیزی اولور. باشقا من‌لرین بیزینی، بیز اولا بیلن من‌لرین بیزینین یئرینه قویاندا گؤروروک کی بیر بیزلرایله اوزله‌شیریک، هره‌سی آیری بیر بیز و بیزه، سیز دئین‌لرین بیزلرینی داشی‌یانی اولور. بو اؤزگه بیزلرین ایچیندن، اؤز بیزیمیزین ایزینی تاپماق، هردن چوخ چتین اولور!!!!