داش قاپی
دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام
داش قاپی
دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام
دئییر؛ مندن سونرا دانیشان یوخدیر دئیه‌سن!
قولاق‌لاریندا بئینینده اولان‌لار آغیزا گلدیکده ائشیدیلیر. قولاق‌لار ائشیتدیک‌لرینی اؤنریله‌مه‌سین نئینه‌سین؟! ائشیدیلن‌لر دوشوندوک‌لری کیمی، ائشیت‌دیک‌لریندن، دئدیک‌لرینی یاخشی دئمه‌یه ذوقا گتیریلیر. بیر داها قولاغینداکی‌لار ایسته‌دی‌یی کیمی اولور. دوشوندوک‌لری، دانیشدیق‌لاری، ائشیتدیک‌لری بیر دیر.
نئجه اولار، ائشیتدیک‌لریله دئدیک‌لرینی یازا. یازدیق‌لارینی اوخویوب، ائشیدیر. یازدیق‌لاری یولداش‌لارا اوخونولور، نظرلر سوروشولور. یئنه اؤزونو ائشیدیر. دئمک اونلار دا اونون کیمی دوشونورلر.
هم یازیر، هم دانیشیر، هم ائشیدیر، سونوندا دوشونور هر نه بیردیر. بیردن اوتقونور، اوتقونانمیر. یادینا دوشور سویوق ده‌ییب. قولاق‌لاری توتولوب. آمما یئنه ده او دئدیک‌لرینی هر کس دئییر. یازدیق‌لارینی یازیر. یورولور گؤزلرینی یومور یئنه ده اؤزونو یوخودا گؤرور. اؤزونه گولور.
دووارلاریمیزی چکیب قاپی‌لاریمیزی قویمالی‌ییق
آذربایجاندا بیر پارا کندلرینین، حاصار دووارلاری‌لا، قاپی‌لاری اولماز. آنجاق هر ائوین اوروشو بللی اولار. هر کس ده بو اوروشو تانی‌ییب، یول ائله‌مز. بیری ایسته‌سه بو ائولره یاخینلاشا، اوروشه گیرمه‌میشدن، ائو یییه‌سینه سسله‌مک‌له، اونلارین اوروش‌لرینه گیرمه‌یی بیلیندیرر.
ائو یییه‌سی قوناق ایسته‌میرسیز؟! ائوده بیری وار؟! یا آللاه!، آی بالا حئیوان یومولماسین! و بونا تای اویارلامارلا ائولره یاخین‌لاشارلار. کندلرده یاشایان‌لارین، کندی اؤزلرینکی بیلدیکده قویدوق‌لاری قورال‌لارا آددیم‌لایال‌لار. قورال‌لارین پوزولمالاری هر کسین آیاغینی توتار.
بئله بیر کندلر باشقا کندلرله، شهرلره گئدن یول‌لارین یول اوستونده اولدوق‌لاریندا اوروش‌لرینه اویاریلمادان گیریلر. کئچمیشده‌کی دوزن‌لری پوزولار. یولدان کئچن‌لردن قورونماق اوچون، حه‌یه‌طلرینی حاصارلاییب، قاپی قویارلار. یولدان کئچن‌لر ده باغلارینا، اوروش‌لرینه گیرسه‌لر یاخشی قارشیلامازلار. اوروش‌لره گیرن‌لر کندین وارلیغینی پوزورلار.
یوز ایل بوندان اؤنجه شهرلری قوروماق اوچون قالالاردان یییهلهنیردیلر، اؤلکه‌لری قوروماق اوچون سینیرلاردان یییهلهنیردیلر. یوگورمه‌لر اوز-اوزه اولوردو. میللت‌لر اوز-اوزه گلمه‌لره حاضیرلانیردیلار. دونیا یوز ایلده چوخ یئهین ده‌ییشدی. کئچمیشده‌کی قالالار وارلیق‌لاری قوروماق اوچون فایدا وئرمه‌دی.
اوروشه گیرن‌لر سس‌سیزجه‌سینه گیردی‌لر. اوروشون کؤپه‌یین بئله اویاندیرمادان. ائو یییه‌سی ده اویانسایدی، دیل‌لرینی ایشه سالیب، اؤزلرینی ائوه قوناق ائله‌دیلر. بیردن هر کس اوروش‌لرینی باشقالارینا وئریلمه‌یین دویاندا قوناغین نه اولدوغونو باشا دوشوردولر. قوناق یئر ائله‌میشدی هئچ باشقالارینا دا اؤزونو ائو یییه‌سی کیمی ده آپارمیشدی.
گئج اویانان‌لار، دووارلاری چکیب، قاپی‌لارینی قویمالی‌دیرلر. سس‌سیز گیرن اوغرولار، چاغیریلمامیش قوناق‌لار، مال قارداشی‌‌دیرلار.
.
دیل وارلیغی 5 (تمل آنا دیلی)
بیر دیلده اولان‌لار، دونیانی فرقلی یئرلرینده یاشادیق‌دا، باشقا دیل‌لرله تانیش اولورلار. تانیش اولدوق‌لاری دیلین دوروموندان آسیلی تانیش اولدوق‌لاری دیله باغلی‌لیق‌لاری فرقلی اولور.
بو دیلده اولان‌لارین دیللری دونیانین ائگه‌من دیل‌لرین بیریندن اولسا، باشقا دیلی اؤیرنسه‌لر ده، باشقا دیلده اولان‌لاری اؤز دیل‌لرینین ائتگی‌سی آلتینا آپارا بیلرلر. البت توپلومچو-دیلچی بیلیم‌آدام‌لاری، ایکی‌دیل‌لی‌لیک باشلیغیلا، اولدوغو قدر آراشدیریب‌لار.
بو قونونو آرایا آتماقدا، اؤز دیلیمیزده دانیشان‌لاری نظره آلیرام. سیاسی ندن‌لره گؤره بو دیل ائگه‌من دیل‌لرین ایچینده اولمادیغی اوچون، بیزیم دیلداش‌لاریمیز باشقالارینین ائتگی‌سینه معروض قالیب‌لار. معروض قالان‌لار اوچ یول سئچیب‌لر؛
1- ائتگی‌له‌ین دیلین ائگه‌منلی‌یین آلتیندا اؤز دیلینه اونوتماغا چالیشیب.
2- ایکی دیلی ده اؤیره‌نیب، آنجاق سؤزلرینی گئنیش آلاندا یایماق اوچون، قول‌لاندیغی یازی دیلی ائتگی‌له‌ین دیل اولوب.
3- ایکی دیلی اؤیره‌نیب‌لر، آنجاق سؤزلرینی باشقالارینا چاتدیرماق اوچون، ائتگی‌لنن دیلی(اؤز دیل‌لرینی) سئچیب‌لر.
یوخاریدا وورغولادیغیم اوچ یولدان، ایکینجی یولو چوخ‌لاری به‌یه‌نیرلر. بو به‌یه‌نمه‌یه ایکی یاخشی ندن‌لری اولور. بیرینجی‌سی سؤزلرینی هر کسه چاتدیرماق، ایکینجی‌سی اؤز دیل‌لرینی یاددان چیخارماماق. ایستر-ایسته‌مز بئله دوشونن‌لر تکجه اؤزلرینی ائتگی‌له‌دی‌یی، دیل فضا‌سینا تانیش اولدوق‌لاری اوچون، آنا دیلداش‌لارینین باشقا دیل‌لرین ائتگی‌له‌ین فضالاریندا اولا بیلمیرلر. او ائتگی‌لی‌ین دیل ایله تانیش اولمادق‌لاری اوچون دیل‌بیرلرینین فضالارین اوزاق‌لاشیرلار.
بونلاری بیر کیملی‌یه باغلایان آنا دیل اولماغینی نظره آلاندا، بوتون ائتگی‌لنن‌لرین اورتاق فضالاری ائله بو فضا اولور. اونلار بیر دیلده یازیب-اوخودوق‌لاری اوچون بیر-بیرلریندن چوخ اوزاق‌لاشمیرلار.
آرتیرمالی‌یام، بیر دیل ایشله‌نیلمه‌سه نه قدر ده گوجلو دیل اولسا، زامان سوره‌سینده گوجونو آزاتمالی اولاجاق. باشقالاری ایره‌لی‌له‌دیک‌لری زامان بونلار دورمالی اولاجاق‌لار. باشقالارینین ائتگی‌سیندن قورتولان زامان اونلاراق قالان آنا دیللری اولاجاق، مگر بو کی آنالارین دیللری ده‌ییشیله(آنالار، اؤز آنا دیل‌لرینی اوشاق‌لارینا اؤیرتمه‌ین زامان‌لار) ائتگی‌لندیک‌لری دیلی آنا دیل اولاراق سئچه‌لر. آنا-آتا تورک اولسالار دا اوشاق‌لار اؤزلرینی فارس، روس نه بیلیم نه بیله‌لر.
سؤزلری یادیرقادیقدا سؤز داغارجیق‌لاری کیچیک‌له‌شیب، دیللری قیسیرلاشاجاق. دیللری قیسیرلاشدیق‌دا آنا دیلینی قیسیر بیله‌جک‌لر. بئیین‌لرینده آنا دیلینین قورولوشونو اؤ‌‌زگه گؤردوکده، آنا دیلینی بیلیم دیلی(عئلمی دیل) بیلمه‌یه‌جک‌لر.
دیل وارلیغی 4
دیل‌له یاناشان‌لار تکجه، فیلسوف‌لار، دیلچی‌لر، توپلوم بیلیم‌آدام‌لاری، سیاست‌چی‌لر اولمویوب‌لار. دین نبی‌لری ده دیله یاناشیب‌لار. اونلارین یئتیریلدیک‌لری توپلوم‌لارین دیلی، آللاهین تکجه سوندوغو دیل‌کیمی تانیت‌دیریلما‌ییب‌لار. تام ترسینه، دین‌لرین بوتون‌لویونده دیل‌لرین فرقلی اولدوق‌لارینی نظره آلیناراق هئچ بیر دیل اوستون توتولمویوب(سؤزده دموکوراسی باغیران‌لار"اوچونجو دونیا دموکوراسی‌سی"، هله بو مسئله‌یه اورکدن اینانماییب‌لار).
بو آرادا نبی‌لر اولان توپلوم‌لارین دیللری، اونلارین گتیردیک‌لری کیتاب‌لارین دیلی اولدوغو اوچون، قوتسال‌لیق قازانیب‌لار. بو قوتسال‌لیغی دینی آلان‌لار او دیل‌لره قازانیب‌لار. نبی‌لر بو قوتسال‌لیغی وورغولاما‌ییب‌لار. اونلار بوتون دیللری، تانرینین اینسان‌لارا وئردیک‌لری پای بیلیب‌لر.
توپلوم‌لاردا، ایکی کیملیک هر ندن چوخ ائتگی‌لی اولوب‌دیر. بیرینجی‌سی دینی کیملیک، ایکینجی‌سی میللی کیملیک(میللی یئنی یارانما اولدوغونا گؤره، توپلومون بیرلی‌یینی ساغلایان کیملیک دئسک یاخشی اولار) اولوب. کئچمیشده دینی کیملیک لاپ چوخ ائتگی‌له‌ین کیملیک اولوب. اولا بیلسین سون ایکی یوز ایلده دینی کیملیک، یئرینی میللی کیملیک‌له ده‌ییشسین، آنجاق هله ده وار دینی کیملی‌یین ائتگی‌لی اولدوغونو گؤره بیلیریک. میللی کیملیک‌لر سونرادان چیزیلدیک‌لری اوچون، فرقلی آچیلاردان فرقلی تعریف‌له‌نیرلر. داها دوغروسو دوروملا آسیلی ده‌ییشدیریلیرلر.
بو آرادا توپلوم‌لارین وطنداشلیق کیملیک‌لری ده‌ییشیلیرسه، آنجاق دیل، دین‌لری ده‌ییشمیرلر(ده‌ییشیک‌لر نظره گلمیر‌لر، ده‌ییشیک‌لری یوز‌ایل‌لر بیلیندیریر). وطنداشلیق‌لار یئنی کیملیک تعریف‌لمک‌لری زورلا یئریدیرلر. یئنی یارانان کیملی‌یه، تانری قوتسال‌لیغی باغیش‌لاییرلار. یئنی یاراتما قوتسال‌لیق‌لار اینسان‌لارین آرالاریندا کئچیجی اولاراق یارانیر. گرک‌دیرن‌لر بیتندن سونرا بوتون تعریف‌له‌نن‌لر پوزولورلار. اینسانلیغا قالان بیر بؤللو گوناه اولور (استالین، هیتلر له یانداشلارینا تای کیمسه‌لری مندن چوخ سایا بیلرسیز).
بیر زامان ساوئت رژیمی، اوردا یاشایان بوتون میللت‌لره یئنی بیر کیملیک تعریف‌له‌مه‌یه چالیشدی. بو کیملیک‌ده بیر نسیل بوتونلوک‌له دوغولوب اؤلسه‌لر ده، سونوندا چؤکمه‌لی اولدو.
یئنی یارانان کیملیک‌لرین بیری ده، هیند یاریم‌آداسیندا یاراندی. بیر عؤمور بیر یئرده یاشایان‌لار اؤزلرینی یئنی‌دن یاشاتماق اوچون، اینگیلیس‌لرله ساواشدیلار. بیر کیملیک قازاندی‌لار. بو کیملیک ایکی کیملی‌یه چئوریلدی. بیری موسلمان، بیری هیندلی. موسلمان‌لار ایکی دسته‌یه بؤلونوردولر. اردو دیللی‌لرله، بنگال دیل‌لی‌لر. اردو دیل‌لی‌لر یئنی یارانمیش وطنداشلیغی اردو کیملییی اوزه‌رینده قوروردولار. بو بیرلی‌یه(اردو دیلی اساسیندا بیرلی‌یه) انگل اولان کیملییی یئنمک زوروندا قالیردیلار.
بنگال‌لارین دیللری، اؤزلرینه یاخین بیلدیک‌لری توپلوم طرفیندن(اینگیلیس‌لی‌لر اونلاری کؤکدن سیلمیردی‌لر) بوتونلوک‌له هه‌ده‌له‌نیردی. اونا گؤره ده اونلار یئنی‌دن اؤزلرینی تعریف‌لمک زوروندا قالدی‌لار. بنگال‌لار بو دؤنه دیل‌لرینی ساخلاماق اوچون، ساواشدیلار. اونلار آنا دیلینین دونیایا اؤنمستدیردیلر. بوتون دیل‌لر آنا دیل اولدوق‌لاری اوچون یاشامالی‌دیرلار. یاساق‌لانمامالی‌دیرلار. بئله یاساق‌لامالار تکجه اوچونجو دونیا اؤلکه‌لرینده ایندیلیکده یاشاییر.
بیزیم دیلیمیز ده، اللی‌ایل رسمی یاساق‌لاندیق‌دان سونرا، یاساغی رسمی اولاراق قالدیریلسا دا، آنجاق غئیر رسمی اولاراق یاساق‌لانیلیر. بلکه بو یاساق‌لانمالارین ندنی بوردا یاشایان‌لارین تورکجه‌نی منیمسه‌مه‌دیک‌لری اولا. یاساق‌لانما‌لاری قالدیرماغا اؤزگه‌لشمیش دیل، اؤزلشمه‌لی دیر.
دیل وارلیغی 3
دیل، ایلگی‌‌نی ساغلایان آراج‌دیر. اینساندا دیلین یارانیب، گلیشمه‌سی‌نین هاچاندان باشلاندیغینی دقیق‌جه‌سینه بلیرله‌ده بیلمه‌ییب‌لر. اینسانین دیلینین کئچمیشینی آراشدیرماق اوچون، اسکی‌دن قالان یازیلی(شکیل، خط، جیزیق، سیمبول و ...) آبیده‌لردن یارارلانیرلار.
یازیلان آبیده‌لردن نئچه‌سی زامانین هجمه‌سیندن قورتولوب قالماغینی هئچ کس بلیرله‌یه‌نمز. زامانین کئچمه‌سی اونلاری گیزله‌دیب.
آبیده دئییلن تاپینتی‌لارین نه‌قدرینه اینانا بیلدی‌ییمیزی ایندیلیکده بیر کس دئیه بیلمیر. آنجاق ایندیکی دونیادا کئچمیشدن قالان آبیده‌لره، یوکسک ده‌یر وئریرلر. یازیلی لوحه‌لرین قوندارما اولوب-اولمادیغینین ایندیلیکده بلیرلنسه ده، هر کسه قانیت‌لانمیر. میللت‌لرین دیل، تاریخ، کیملیک‌لرینین بیلیندیرن‌لرین سیاسال گؤروش‌لری اولدوق‌لارینی نظره آلساق، اونلارین الده ائتدیک‌لری هر نه‌یه شوبهه‌لی یاناشمالی‌ییق.
اونلارین سونوج‌لارینی ائتگی‌لندیرن‌لر دیل‌لرین ایندیکی دوروم‌لاری اولا بیلر. دیل‌لرین سون ایکی یوز‌ایلده تئکنولوژی گلیشمه‌سینه یاناشماغی نظره آلماساق(تئکنولوژی گلیشمه‌سینده دیل‌لره یئرله‌شن سؤزلر قوندارما سؤزلر اولوب.) دیل‌لرین قورولوشونون اوزاق-یاخین کئچمیشینی بلیرله‌یه بیله‌لریک.
دیلین کولتور داشیما رولونو نظره آلساق، بیر دیلین او کولتوره عایید اؤزللیکلرینی گؤرمه‌لی‌ییک. بو اؤزل‌لیک دونیا گؤروش، اینانج، دوغایا یاناشماق، کوتله‌وی یارادیجیلق و دب‌لرینی اؤزونده داشی‌مالی‌دیر. اؤزل‌لیک‌لر زامان سوره‌سینده باشقا کولتورلردن ائتگی‌لنمه‌سی ده اؤزونو دیلده یانسیدیر.
دیلین اؤنمی دونیادا، آدینی بیر میللته وئره‌بیله‌جک قدر واردیر. بیر چوخ اؤلکه‌له‌رین آدلاری، اونلاردا یاشان اینسان‌لارین دیل‌لریله آدلانیر. دونیادا 3000-6000-ه یاخین دیلین اولدوغونو بیلدیریرلر. لاپ چوخ دیل بیلن‌لر، 10-ییرمی دیلدن آرتیق بیلنمزلر. بو دیل‌لرین ایچینده بارماق‌سایی دیل‌لر اورتاق دیل اولا بیلیرلر. زامان سوره‌سینده هر بیر آنا دیلین ایچینده اولان آغیزلاردان یئنی دیل‌لر یارانیرلار.
دیل‌لرین ایچینده اؤلن‌لری ده اولور. کئچمیشده‌کی دیل‌لرین ایچینده سومئر، ایلام دیللری اؤلوب‌لر. سومئر دیلینین اؤزللیکلرینی بیز منطقه ده اولان دیل‌لرده گؤره بیلیریک. آنجاق بو دیل‌لرده دانیشان‌لار اولمادیق‌لارینا گؤره اؤلو دیل ساییلیرلار.
بیر سیرا دیل‌لرین اؤلمه‌ییله بیرلیکده، باشقا دیل‌لرده دوغولورلار. بو دیل‌لر نئچه دیلین اورتاقلیغیلا یارانیرلار. هر دیلدن ده بیر سیرا اؤزل‌لیک‌لری قازانیرلار. بئله دیل‌لر، آنا دیلینه چئوریلدیکده، یئنی دیل یارانیر. بو دیل یئنی اولدوغو اوچون، اؤزونه اؤزل دونیا گؤروشو ده اولمور. باشقالارین دونیا گؤروش‌لرینی منیمسه‌مه‌یه باشلاییرلار. بئله دیل‌لر، دئولتی دیل اولدوغوندا، یاشاماق ایمکانی تاپیرلار. آنجاق بئله بیر دیلده، هر نه قوندارما اولور.
آنا دیل‌لرین کئچمیشی دیل‌لرین ایچینده دیر. دیل‌لر یازیلیب، یازیلمادیغینا باخمایاراق، خالقین ایچینده ایشله‌نیلن دیل، دیلین کئچمیشیندن خبر وئریر. دیل‌لرین بیربیرلریندن ائتگی‌لنمه‌یین نظره آلساق، گوجلو دیل‌لرین ایچینده اؤزلشمیش باشقا دیل‌لره عایید اؤزل‌لیک‌لری ده گؤره بیله‌ریک. بئله بیر دیل‌لر گلن‌لره دونلارینی گئییندیریرلر.
آذربایجاندا اولان تورک دیلی، آنا دیل‌لردن اولدوغو اوچون، کئچمیشینی دیلین اؤزونده ساخلایا بیلیب. باشقا دیللری ائتگی‌له‌ییب. باشقالاریندان ائتگی‌لنیب. بو دیلده یازیلان بلگه‌لر ایندیلیکده گؤزلردن ایتیریلسه ده، بو دیل اؤز ایچینده، میللتی‌نین کئچمیشینی ساخلاییب. بو دیل‌له دوروشان‌لار بونو باشا دوشنمه‌ییب‌لر.
تورکجه‌میز باسقی‌لارا باخمایاراق، بؤلگه‌یه یانسی‌یان کولتور وارلیق‌لارینی(بایرام، چرشمبه‌لر، برکت‌لرین سوفراسی، قیش، چیلله، چیلله‌گئجه‌سی، سونای، سورگونو و ...) سون یوز ایل‌لره کیمی ساخلاییب. نه قدر دونیادا باشقالاری زور گتیرسه‌لرده، هله ده دیل کیملی‌یین بوتون یوکونو تکلیک‌ده داشی‌ییر. بو دیل تکجه آذربایجان یوخ، بؤلگه‌ده اولان باشقا خالق‌لارین معنوی میراثی ساییلیر.
بو دیلی قوروماق، هر میللتدن چوخ، آذربایجانلی‌لارین گؤره‌وی‌دیر. آنجاق باشقا میللت‌لر ده، کیملیک‌لرین بیر پارچالارینی بو دیلدن آلدیق‌لاری اوچون، بو دیلی قورومالی‌دیرلار.