داش قاپی
دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام
داش قاپی
دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام
اؤزومدن اومموردوم
هر بیر یئترسیزلی‌یه آلیشدیغیمدان، گونده دؤنه‌لرله چیرکین‌لیک‌لری گؤروب اولار دئییب، گولومسویوب یانیندان کئچیرم. البت یئترسیزلیک‌لرین بیر باشی دا اؤزومه قاییدیر. اؤزوم، اؤزگه‌سی، هر کس وار یئترسیزلی‌یینی دوغال بیلیب، اولمادیغدا شاشیریب چوخ فرقلی بیر اولای اولدوغونو وورغولویارام هر کسه!
یوخاریداکی ندندن دولایی، هر بیر تارتیشمادان واز کئچیب، قولاق‌لاریما موم دولدوروب ائشیتمیرم. ائشیتمه‌دیییمده ده راحاتلاییرام. یئترسیزلیک منه بیر باشقا وورغونو وورغولاتدیریر؛ او دا هئچ کسدن اومماماق، اوماجاغین وارسا تکجه اؤزوندن اومماق دیر. چوخدان دیر اؤزومو بو وورغولاماغا آلیشدیرماغا چالیشیرام. ایشیمی هئچ زامان قضا، قدره بوراخمیرام. هر بیر نه‌یه بوشلوق یئر قویورام. تئز اولسا چوخ یاخشی گئج اولماغینا دا فورصت وئرمیرم. آمما هر زامان دا بئله اولمور. هردن آدامی ائله ایش گلیر تاپیر، دای بیر سؤز دئمه‌یه یئر قالمیر.
بونلاری دئدیک‌ده بیر کسیله آغیز-آغیزا اولماغا دا یول وئرمیرم. بیر سؤزلر ده ائشیدنده اونو دوغال بیلیرم.
هر بیر سؤزه بوش وئر گئتسین دئیه‌رک، ایشیمی یول‌لاندیریرام. چوخدان ایدی بئله بیر دورومدا آتدیم آتیردیم، اؤزومه ده گووه‌نیردیم(جو منی توتمادیغی اوچون). بوگون گئنه حاققیم دئیه بیر سؤزدن اؤترو هم اؤزومو اینجیتدیم، هم ده وئردی‌ییم سؤزو، یئرینه یئتیرمه‌دیم. دئیه‌سن قولاغیمی موم‌لاری تؤکولوب، بیر داها موم‌لاتمالی‌یام.
خمیر چوخ سو آپارار
"خمیر چوخ سو آپارار" دئییمی، بیر ایشه نظر وئرمه‌دن دؤزوب سئیر ائتمه‌یی وورغولاماق آنلامیندا ایشلهنیلیر. دئییم خمیرین یوغرولماقیندان آلسالار دا هر بیر اولایین، نئجه یون گؤتوردویون بیلینمه‌سینه ایشلهنیلیر.
دئییمین بئینیمه چاتما ندنی، دوروم‌لار کیمسه‌لری ده‌ییشدیک‌لرینی گؤردویوم ذئهنیمه چاتدی. ایل‌لر بؤیو دوروب باخیب، گلیب گئدن‌لری ایزله‌ین‌لر، اینسان‌لارین، دوروم‌لارین، توپلوم‌لارین نئجه ده‌ییشدیک‌لرینی آچیق‌لاماق ایسته‌سه‌لر، خمیرین نئجه سو آپاردیغینی یئته‌رینجه چاتدیرا بیلرلر. البت بو چاتدیرماق‌لار باخان‌لارین دردینه ده‌ییب، ده‌یمه‌دیی ده سؤز قونوسو دیر. کیمسه‌لر ایله ایلگی‌لنمک(البت خونثی ایلگی‌لنمک، ائتکن، ائدیلگن اولمادان) بیرینین نه دردینه ده‌یه‌جه‌یینی بیلمیرم. آنجاق توپلوم بیلیم‌لری توپلوم‌لاری الشدیرن‌لرین دردلرینه ده‌یه بیلر. اونلارلا بیرلیکده توپلوم‌لارین دا دردینه ده‌یه بیلر.
چوخلارینی گؤرموشوک، بیر آخینا گیریب، یاواش-یاواش آخینلا آخیب، سونرا بورولقان‌لارا یاخین‌لاشیب‌لار. کیمسه‌لری بورولقاندان قورخدوقدا، تئز اؤزلرینی قیراغا آتیب‌لار. بیرسیرالاری بورولقاندان قورتولانمادیق‌لاری اوچون، آخیندا اولوب‌لار، باش‌لاری آینامادان. باشقالاری بورولقاندا سو ایچیب بوغولورلار. قالان‌لار ایسه ایکی یئره بؤلونورلر؛ چوخ‌لاری اؤزلرینی آخیندان قیراغا آتیرلار، قالان‌لاری ایسه، بورولقانین اولدوغونو بیله-بیله آخیندا اولورلار. آخینین نه واقت بورولقانا یاخینلادیغینی بیله‌رک آخیندا اولان‌لارین چوخلارینی بورولقانین یاخینلاشماسیندان اویاریرلار.
دوشوب، چیخانلار کیمسه‌لره بو راحاتلیقدا نظر وئرمه‌ییب، آخینا باخارلار. تله‌سن‌لر ایسه بئیین‌لرینه گلن‌لی دوز بیلیب، سونرا پئشمان‌لایارلار. ائلینه دئییمینه، پئشمانلادیقدان سونرا اینانارلار.
چؤرک
چؤرک کلمه‌سینی هاچان ائشیتدی‌ییم یادیمدا دئییل. گؤزومو آچیب، چؤرک گؤروب، ائشیت‌میشم. چؤرک سؤزجویونو، گئنل اولاراق اونلا سودان یوغرولوب، تندیرده(گئنل‌لیک‌ده تندیر دئییرم) پیشَنه ایشله‌دیرلر. قدیم زامان‌لار شهر ائویمیزده، تندیر دامیمیز وارایدی. هردن او تندیر دامیندا آنام چؤرک یاپاردی. هئچ‌نه‌یی بیلمه‌سه‌یدیم ده، چؤرک سؤزجویونو یاخشی بیلیردیم. چؤرک کلمه‌سینی اؤزل اولاراق، لاواشا دا ایش‌له‌دیریک.
نئچه دفه‌لر چؤرک کلمه‌سی منیم بئینیمده اولای‌لانیب(حادیثه‌له‌نیب). هر بیر تندیری یاندیریب، خمیر سالیب، چؤرک یاپیلان زامان‌لار، او گونون هر نه‌یی باشقا گونلرله فرقلی اولوردو. چؤرک قوخوسو، بورونا دولوردو، هر‌کس چؤرک رنگی توتوردو(اونا بولاشیردی‌لار)، بوتون گون، تندیر باشیندا قالینیردی، قاینالتی، ناهار، چای دا اوردا ایچیلیردی. تام بیر چؤرک‌لی گونو یاشاییردیم.
چؤرک، بیر گون هر زامانکیندان فرقلی بئینیمده حادیثه‌لندی؛ اوچو اوخویوردوم. اوخول‌دایدیق. سیناو‌لار ایدی. سیناویمیز اینشا دئییلن، بیر درس ایدی. اینشانین قونوسو دا، "نان" ایدی. "نان" کلمه‌سینی بیری اوخویاندا شکلینی گؤرموشدوم. بیلیردیم چؤره‌یه بنزرایدی. سنگک‌ایدی. نه قدر اؤزومه زور وئردیم، "نان"-ا گؤره بیر سؤز تاپیب یازانمادیم. یازانمادیم دئدیک‌ده هم کلمه فارسی کلمه ایدی، هم یازی فارسی یازیلمالی ایدی. دئمک من فارسی دا جومله قورماق زوروندایدیم. فارسی درسینده یاخشی ایدیم. داها دوغروسو بوتون درس‌لرده یاخشی‌ایدیم. کیلاسین بیرینجی‌سی‌ایدیم. کیتاب‌لاردا اوخودوق‌لاریم یادیما قالمیشدی. ائله اونلاردان یازدیم(بابا نان داد) بیلیردیم بابا نان وئرر. آمما منیم بابام قوجایدی، اوره‌ییمدن گلمزدی اونو چتینلی‌یه سالام. قرار اولسایدی بیری بیر شئی وئره او دا من ایدیم. چلیـیینی وئرردیم، آفتافانی دولدوروب وئرردیم. سو وئرردیم. هر نه چالیشدیم، بیر سؤز تاپیب یازانمادیم. او ایل اینشا دئییلن درس‌ده دوشدوم اؤزو ده "نان" اوستونده! دوشندن سونرا بیلدیم "نان" ائله چؤرک ایدی، چؤرک اوستونده ده دوشمک اولار!
چؤره‌یی تانیمیش‌دیم، چؤره‌یه فرقلی باخیردیم. بؤیوک‌لر ده چؤره‌یه گؤره چوخ دانیشاردیلار. "چؤرک داش‌آلتیندان چیخیر" دئییمی، آغیزلاردا گزردی. من ده اول‌لر گوجوم چاتان داشلاری قووزاردیم، آمما هئچ واقت چؤرک تاپا بیلمز‌دیم!
آتام، چؤرک قیتلیغیندان دئیه‌ردی، اؤزو گؤرمه‌میشدی، آتاسیندان ائشیت‌میشدی. قوراقلیق ایل ایمیش، چؤرک ده آز ایمیش، آمما بونلارین یئرینده، سو ایله چؤرک وارایمیش، آجلیقدان قاچان‌لار اورا گلیرمیش‌لر، چوخ‌لاری دا یولدا اولورموش‌لر. بیر داها بیلدیم چؤرک اوستونده اؤلن ده اولارمیش. چؤرک عزیزی ایدی منه. دووالاریمیز بئله ایدی: آللاه هئچ سوفرانی چؤرک‌سیز ائله‌مه‌سین(آمین).
بیر آز دا بوی آتدیق‌دا، چؤره‌یی تانی‌ییردیم. یاواش-یاواش یئنه فرقلی تانی‌ییردیم. تندیرلر ییغیشیلمیشدی، بیز قاباقکی ائودن گئتمیشدیک، کنده ده آز گئدردیم. چؤره‌یین قوخوسونو یادیرقامیشدیم. چؤرک چیخارتماق اوچون درس اوخومالی ایدیق، ائله دئییردیلر. قاباقجا چؤره‌یین یاپماغی‌نی بیلسم ده، ایندی چیخارتماغین اؤیره‌نیردیم. چؤرک چیخارتماق دئمک، گره‌ییم اولان هر نه‌یی الده ائده بیلمه‌ییم اوچون، پول قازانماق دئمک ایدی. چؤرک چیخارتماق، آنلامی پول تاپماق آنلامی‌لا بیری ایدی‌لر. یاخشی چؤرک تاپماق اوچون، درس اوخومالی ایدیق. دئیه‌لر دئمی‌یه‌لر یاخشی درس اوخویوردوم. دئمک من چؤرک چیخاردا بیله‌جک ایدیم!.
درس‌لر، اؤز فضاسینی یارادیردی. ماراقلی اولان‌لار، هر گون بیر شئی‌لر اؤیره‌نیردی‌لر. وئریلن کیتاب‌لاردان باشقا کیتاب‌لار دا اوخونوردو. یئنی باشلادیق‌دا بیر شئی‌لر آلینماسا دا یاواش-یاواش آلینیردی. آنجاق یئنه هر نه توزاناقلی گؤرونوردو. پولو اساس بیلن دوشونجه‌لر ده وار ایدی. وار ایدی دئدیک‌ده، دئیه‌سن هر کس اساس بیلیردی، آنجاق فرقلی یؤن‌لردن. یاواش-یاواش ساغ-سول دئییلن گؤروش‌لری ده سئچه بیلیردیک.
درس‌لر بیتمیشدی، چؤرک‌دن خبر یوخ ایدی! منه تای‌لار(درس اوخومویوب، ایش دالیسیجا گئدن‌لر) دوزن‌لرین قورموشدولار. من ایسه بو شهردن او شهره چؤرک تاپماق اوچون، درس اوخوماغا گئدیریدیم. چؤرک داش آلتیندا دئییل ایدی، چؤرک اوچون داغلاری قالدیرمالی اولوردوق. منه تای چؤرک دالیسیجا اولان‌لار بول-بول ایدی‌لار. منه تای سورگون دوشن‌لر، هره‌سی باشقا بیر یئرده یورد سالمیش‌دیلار. بیزیم شهردن گلن‌لر، آذربایجانین باشقا یئرلریندن گلن‌لره گؤره آز ایدی‌لار.
چؤره‌یین باشقا ایشله‌وینی ده گؤرودوم. سورگون سالماق.
سول‌لار چؤرک‌دن دانیشیردیلار. یاخشی دانیشیردیلار، ساغ‌لار دا چؤرک‌دن دانیشیردیلار، اونلار دا یاخشی دانیشیردیلار. دانیشان‌لار یاخشی دانیشیردیلار. دانیشان‌لارا باخاندا اؤزومله فرقلی گؤرودوم، اونلارین چؤرک‌لری وار ایدی. دانیشدیق‌لارینین ندنی آرتیق چؤرک قازانماق ایدی. منه تای‌لارین چؤره‌یینی قازانیردیلار. سؤز ده منه‌تای‌لارا چؤرک ده وئریردیلر.
سون ایل‌لرده چؤرک یئمک ده آزالیب، دئیه‌سن چؤرک قیتلیغینی، باشقا یئمک‌لرله دولدورمالی اولوب‌لار!
چؤرک، هله ده دالینجا قاچیرام!
اصیل‌لر
قولاغیمیز، من یا بیز اصیلیک سؤزجویوندن دولودیر. بو سؤزجوک قولاغیمیزدان داشیب، بئینیمیزه ده یئرله‌شیب. بئییندن ده آغیزیمیزا زینه وئریب. اونا گؤره ده هر زامان اصیل بیر شئی‌لرین دالیسیجا قاچیریق.
گئنل‌لیک‌ده اصیل عونوانی، بیرکس، بیر شهر، بیر یئر، بیر نسنه، بیر بیتگی، بیر یئمه‌یین اوستونلویونو بیلدیرمک اوچون ایشله‌دیلر. هر بیر نه‌یین اصیلینی تاپا بیلسک خئیلک اؤزوموزو توتاریق. بو اصیل جانلی‌لاردا بیراز فرقلی اولور.
اصیل آریایی سویوندان،اصیل آوروپالی، اصیل عرب، اصیل چین‌‌لی، اصیل تورک، ها بئله توت گئت. شهرلره گلدیک‌ده ده، بئله اولوب. سؤزو چوخ اوزاتماغا گلمز. هر بیر یئرده اؤزلرینی اصیل گؤرن بیرلرینی گؤره بیلرسیز. ایندی بونلار نئجه اصیل گؤره بیلیرلر، قالسین. البت بیرلری دئییرلر بیزیم یئتدی آرخادان دؤنن‌لریمیز بیر یئرلی ایمیش‌لر. بیز ده دئدیک‌لرینه اینانیریق.
بایولوژی بیلیم‌لرینده، لابراتوواردا ایشله‌دیلن حئیوان‌لارین اصیل اولماق‌لاری گرک‌لی دیر. بیر حئیوانین سویونو اصیل‌لشدیرمک اوچون، اونلاری او حئیوانین باشقا تیپ‌لریندن اوزاق ساخلامالی‌ییق. هر بیر حئیوان، باشقالاریندان اوزاق ساخلاشدیریلیب، هئچ بیر حئیوانا قاتیلمادان سوی‌لارینین اصیل اولماغینا ال قویا بیلیرلر. آمما بونلارا باخمایاراق، هردن نم‌نئچه‌نجی نسیل‌لرده باشقا تیپ‌لرین اؤزل‌لیک‌لرینی ده اصیل حئیوان‌لاردا گؤرمک اولور.
اصیل بیرینی اولوشدورماغی او قدر چتین اولدوقدا، ایلگی‌ده اولان اینسان‌لار نئجه اؤزلرینی اصیل آدلاندیریرلار من بیلمیرم!.
من بیلدی‌ییم تاریخده اؤزلرینی اصیل ساخلاماغا، تکجه، هخامنیش شاه‌لاری آتدیم آتمیش‌دیلار!!! قالان‌لارینین اصیل قالماغینا سالیق‌چی‌لار آختارمالی‌ییق!
سوروملوسیزلار(سورومسوزلار)
هئچ بیر سوروملولوغو بویونلارینا گؤتورمویوب, اللرینی توولویوب, یان گزن آداملاری بول-بول چئوره میزده گؤره بیلیریک. سوروملوسوزلوغون آزی-چوخو واردیر. آدام لاری سوروملو اولوب-اولمادیغی اساسدا بؤلسک, چیزگی نین هر یئرینده یئرلشدیره بیله جه ییمیزلر واردیر. سوروملوسوزلوق, اؤلکه یه, بؤلگه یه, توپلوما, شهره, کنده, محله یه, کوچه یه, قونشویا, ائوه, اوشاقلارا, آروادا, اَره, اؤزونه دیر.
ائله لری واردیر, دامین اوبیری باشیندان دوشورلر. باشقالارینا سوروملو اولدوقدان, اؤزلریله چئورَلرینه واقت لاری قالمیر. ائله لری ده وار, اؤزلرینه یئتشمکدن باشقالارینا یئتیرمیرلر. آرادا بیرلری ده تاپیلیر کی, اؤزلریله بیرلیکده هئچ بیر زادا سوروملو اولمورلار. اونلار تام راحات دیرلار. البت بو راحاتلیق, باشقالارینا دایاناراق یاشایا بیلیر. یوخسا, چوخ تئز آیاقدان سالا بیلیر.
هردن ده تاپیلیر, سوروملو کاراکتئری اولمایانلار, سوروملو کاراکتئری گرکن یئرلرده اولورلار. اوندا دیر کی سوروملوسیزلیقلاری, چوخلارینی تَپ چؤوور ائله ییر. سوروملوسیزلار سوروملولوقدان قاچماقدان اؤترو, باشقالارینی اؤزلرینه قاتاراق, سوروملولوغو پایلاشماق ایسته دیکده, هئچ کیم اونلاری سوروملولوغون بویونلارینا آلمیر. سوروملو کس ده, سوروشدورور. زیان آلان, کوتله اولور. ایش ده گؤرولمه میش قالیر.