داش قاپی

داش قاپی

دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام
داش قاپی

داش قاپی

دوشوندوک‌لریمین پارچالارینی هردن ایسته‌دیـییم کیمی یازیرام

"تورکجه‌ده فئعلین قاورامسال قورومو" آدلی کیتاب یایینلاندی

  استاد ناصیر منظوری-نین آغیز لؤوحه‌لری سیرا کیتاب‌لاریندان "تورکجه‌ده فئعلین قاورامسال قورومو" آدلی کیتابی یایینلاندی.  

 

   کیتاب 232 واراقدا، اؤن بؤلوم، بیر باشلانیشی ایچه‌ریر. بو کیتابدا ناصیر منظوری‌نین کئچمیشده یایدیغی "سس قاورامی‌نین" آردیندا تورکجه فئعل‌لرین قاورامسال قوروم‌لارینی آراشدیریب. تورک دیلینین تئوریک آراشدیرماسی من بیلن آز اولوب. بئله بیر یاناشما دونیادا بیرینجی دؤنه اولاراق اورتایا قویولور. "آنلاییش عئلمی"-نه (COGNITIVE SCIENCE) اؤنملی اولدوغو وورغولانیلیر.  

  

    کیتاب یازیچی‌نین اؤز آدیلا نشر اولونوب. کیتابـین دیلی فارسجا دیر. کیتابین سونوندا تورکجه(لاتین الیفباسیلا)، اینگیلیسجه آچیق‌لاما وئریلیب. دیل دیغدیغالاری اولان‌لارا(بوتون دیل‌لرده) بو کیتابین اوخوماغی اؤنریلیر. کیتاب‌دا دونیانین نیسبی‌لیک‌له آچیق‌لانماسی، فراکتال قورومونا دایاناراق فاکت‌لار وئریلیب.   

 

  کیتابین قابیغینین طراحی سایین مهیار علیزاده دیر.  

 کیتابین ساتیش یئری: تئهران، اینقیلاب مئیدانی، قوزئی کارگرین باشی، فیروز پاساژی، اندیشه نو یایین ائوی.  

بو دور کی وار

   بیریندن خوشون گلیر. توتدوغو دورومو، یاشادیغی یاشاییشی، دانیشدیغی سؤزو به‌یه‌نیرسین. دئیه‌سن ایسته‌دیـییوی تاپیپ‌سان. اوره‌یین یئرینده دورمور. تئز-تئز دانیشماغی دوشونورسن. زامان سوره‌سینده اوست-اوسته قالانان سؤزلر یاللی گئدیر آغیزیندا. قولاق‌لارین ایسته‌دیـیین سؤزلری ائشیتمه‌یه قولاق‌لانیرلار. تکجه سن ده‌ییل‌سن قونوشماق آختاران. سئچدیـیین کیمسه، سندن چوخ وورغون‌دور. باشلانیش‌دا سؤزلر سیراسیز گلیب-گئدیرلر. سؤز-سؤزو گتیریر آرشین دا بئزی. اول گون چوخ خوش کئچیر. ایکی‌نیزده گؤروشه تله‌سیرسینیز، سؤزلری بیر باشدان باشلاییب سؤنوج‌لاندیرماق ایستی‌ییرسینیز. باشلادیغینیز یئر بیر اولمور. اؤزووونکون ساخلاییرسان، اونونکون ائشیدیرسن. سنی ماراق‌لاندیران دیر. آنجاق اوندان اؤنملی‌لری وار دانیشماغا. چیلتیک چالا-چالا گئدیر. سن ایسه راضی‌لاشیرسان. اوچونجو گون دون دانیشدیغینی دانیشیر. گئنیش‌لندیریر. باشقا سؤزه یول وئرمیر. دوشوندویو او قدر ایمیش دئیه‌سن.  

 

  سؤزلر داها سونوج‌لانمیر. هر نه باشلانمادان دایانیر. بیرینی سن دایاندیریرسان، بیرینی او. گئت-گئده اوزاق‌لاشیرسیز. سؤزلرینیز بئله خوش گلمیر. ایکی طرف بیر-بیرینه بو دور کی وار دئییرلر. کیمسه اورتاچیلیق ایسته‌میر. آخی سیز بیر زامان‌لار اورتاچیلیق ائله‌یه بیلن‌لره دئییب‌سیز بو دور کی وار! باشقا بیریسی‌نین دالیسیجا اولمالی اولورسان. بو دؤنه سؤز وئریرسن سن باشلایاسان. هر نئجه اولسا اینسان بیریله پایلاشماق ایستر.

هر بیر منین بیزلری

   هر بیر من، بیر چوخ بیزلردن یارانیر. بیر من اؤزونه بیز تانیمادان، بیز اولمادان یاشاماغی داوام‌لاندیرانماز. بیزلرین بیر چوخ‌لاری، کئچمیش‌لی گله‌جک‌لی اولورلار. بیر سیرا بیز‌لر، بللی بیر سوره‌ده یارانیب، بیتیرلر، گئری‌یه قالان بیزلرین خاطیره‌لری اولورلار. بو یازیدا، بیزلری چاغلانمالارینا بؤلوب، هره‌سیندن بیر نئچه اؤرنک وئریریک. 

  

   بیرینجی بیز‌لر، یارانیب، قورتولوش‌لاری بللی دئییل.  بیز اؤزوموزو جانلی، اینسان، ممه‌لی، یارادیلمیش گؤروروک. یاشادیغیمیز سورجده ایسته‌سک ده بیزلیـییمیزدن ائشی‌یه چیخانماریق. البت اولا بیلر بیر اؤزل واقت‌لار باشقا‌لارین یئرینه قویولا. اؤرنک اوچون غولام حوسئین ساعیدی‌نین فارس دیلینده یاراتدیغی اثرده اؤزونو اینک گؤرن، اؤز ایچینده اینسان‌لار ایچیندن چیخیب، اینک‌لر ایچینده یئرله‌شسه بئله، باشقالاری اونو اینسان گؤرورلر.    

 

  بو سیرادا هارالی اولدوغو، هانسی دیل‌لی اولدوغو، دینی نه اولدوغو دا یئرله‌شیر. توپلوم‌سال کیم‌لیک‌لری اولوشدوران وارلیق‌لاری دئییرم. بونلارین هر بیرینی اؤز ایسته‌دیک‌لری کیمی ده‌ییشدیرن‌لر اولور. نئجه ده‌ییشدیریرلر ده‌ییشدیرسین‌لر، سونوندا بیرینده اولورلار. دیلسیز، یئرسیز، دین‌سیز اولسالار بئله، "بیزلردن" قورتولانمازلاز!  

 

  اوچونجو سیراداکی‌لارین سوره‌لری بللی اولور. اؤیرنجی‌لیک، عسگرلیک، اوشاق‌لیق، گنج‌لیک، ائولی‌لیک، سوبای‌لیق، یول‌بیرلیک، ائوبیرلیک، ایش‌بیرلیک، سؤزبیرلیک...، سایسیز اولان بیزلردیرلر. بو سیراکی بیزلر، چوخ واقت‌لار یول ده‌ییشدیریجی بیزلر اولور.  

  

 دونیادا اولان بوتون بیرلیک‌لر، بیزلردن یارانیرلار. بیرلیک‌لر، پوزولا بیلن بیرلیک‌لر ده اولا بیلیرلر. سئچیلن بیرلیک‌لرین هئچ بیری عومورلوک سورمورلر. بیزلرده اولان من‌لر هر زامان یئر ده‌ییشدیریرلر.  

  

 بیز دئییلدیک‌ده سینیرلاری بللی اولمایان بیز اولدوغو واقت‌لار، بیزلر ده سینیرسیز اولورلار. اونا گؤره ده بیزلرین ایچین هر من یئرله‌شه بیلیر. قورونان بیزلرین، سینیرلارینی بللی ائله‌ین‌لر اولور. چیزگی‌لرینی چکن‌لر اولور. چیزگی‌لر بیزلرده اولان من‌لرین بیرلیـیی‌له چیزیلمه‌سه، باشقالاری اونلار اوچون چیزه‌جک‌لر. اوندا بیزلرین یئرینه چیزن‌لرین بیزلیک‌لرین قوروماغا چالیشنیلاجاق.  

  

آشیق آسلانین گول تبریزیم شئعری

   آذربایجانلی اولاسان، کؤکون کندلی اولا، کنددن قیریلمایاسان، قازانجین آذربایجانین کند اوزونو یاشاماق دیر. هر کسین پایی‌نا دوشمز. کندلر ده ده‌ییشیم گئج یاراندیغینا گؤره، کولتورلر چوخ آز حوجوما اورغرانیرلار. آشیق‌لار آذربایجانین دیلی‌ایله بیرلیکده هر ندن چوخ حوجوما معروض قالیب‌لار. آشیق‌لاری آذربایجاندان آییرساق، آذربایجان، سینه‌یه گلن وارلیغی‌نی ایتیرر. بو وارلیق‌لار یوزولمادان تکجه آشیقلارین سؤزلری ایله سازلاریندا قالیب دیر. آشیق‌لاردان یازانلار چوخ اولوب.  یازان‌لارینین ال‌له‌رینه ساغلیق دئمه‌لی‌ییک. آشیق‌لارین ساخلادیق‌لاری آذربایجان وارلیق‌لارینین بیر چوخو هله یازیلماییب. داها دوغروسو یازیلان‌لار بیر بالا بؤلوم‌لری اولوب‌لار.   

  بوردا آشیق‌لارا گؤره یازماغی دوشونمورم. چوخدان ایدی، آشیق آسلاندان ائشیتدیـییم بیر هاوانین سؤزلرینین دالیسیجایدیم. تاپانمیردیم. بیر چوخ‌لاریندان سوراغلاشمیشدیم، آنجاق الیمه بیر شئی چاتمامیشدی.   

  آشیق آسلانی، اوشاق چاغلاریمدان تانیـییردیم. ائوده بیر اسگی ظبط وارایدی. ایکی جور ناوارا قولاق آسیلاردی. بیری، آشیغا، باشقاسی محرم‌لیک‌ده نووحه‌یه. سس‌لری ائشیدیلن‌لر جانلی دا اوخویوردولار. آشیق‌لار تویلارلا، قفه‌لرده، نوحه‌چی‌لر محرم‌لیک‌ده مچیدلرده، خیـیاوان‌لاردا. آشیق‌لاری یاخشی تانی‌یاردیم. آشیق آسلانین سسی، من ائشتدیـییم آشیق سس‌لرینین ایچینده باشقایدی. آسلان چالاندا، ائله بیلیردیم خوی چالیر. سسی جانیما اوتوروردو. خویون دوز مئیدانیندا، آشیق آسلانین قَفه‌سی وارایدی. چوخ واقت یولوم اوردان دوشردی. هر زامان  آشیق آسلانین اوردا ساز الینده خیال ائله‌ردیم. چالمایان‌ گونلر بئله، جانلانیردی گؤزوم‌ده.  

 

  آشیق آسلانین قفه‌سیندن ییرمی توکان یوخاری، "آیسودا" آدیندا بیر کیتاب ساتیش ائوی وارایدی. آدی ماراق‌لاندیرمیشدی منی. آشیق آسلانین شکیلینی اوردا گؤرموشدوم. اورانین مودورو قودرت بَی، آشیق آسلانی،( داها دوغروسو بوتون آشیق‌لاری، باشدا آشیق آسلانی) ساوونانین بیری ایدی. آشیق‌لارا گؤره گؤروشو وارایدی. گؤروش‌لری منی ماراقلاندیریردی. هر زامان آشیق‌لارا گؤره دانیشاجاق سؤزو وارایدی. 

   

 آشیق آسلانین باشقا جانلانماغی اورین درنه‌یینده اولدو منیم اوچون. اورین درنه‌یی؛ آیسودا اولان یئرین اوست قاتیندا اولوردو. ایبراهیم بَی جعفرزاده-‌نین قوردوغو بیر درنه‌یی ایدی. آشیق آسلانا گؤره اوردا دانیشیلیردی. یادیما گلیر ایبراهیم‌ هردن اؤزونه بیر هاوانی اوخویوردو. هاوا؛ اینسانی اؤزل بیر حیس وئریردی، بوتون حیس‌لری اویاندیریردی. سوروشدوم دئدی‌لر آشیق آسلانین قوشدوغو هاوادی. خوی اوشاق‌لارینین بیر چوخو بو هاونی ازبرله‌میشدی‌لر. یادیمدا قالان بندی(نظریمه گلیردی باشلانیش بندی اولا) بویودو:    

  چوخ اوجاسان اوجا داغلار       گؤرنمیرم من وطنی  

  وطنده بیر سئوگیلیم وار          اؤپنمیرم گؤزلرینی 

 جان تبریزیم، جان تبریزیم         گل دردیمی قان تبریزیم 

  

   یادیمدا قالان بو شئعری ایدی. نئچه ایل بو هاوانین دالیسیجایدیم، تاپیب قولاق آسام. تاپانمادیم. خویون آشیق ناوارلارینین ساتان یئره ( مش عسگر، ماکی داروازاسی‌نین آغزیندا) ده گئتدیم، تاپانمادیم.  ایتیم ایتمیش کیمی آختاریردیم، البت هله ده آختاریرام. تاپانمامیشام. آنجاق او گون آشیق آسلانین اؤزل سایی اولاراق، سایین علیرضا ذیحق-ین حاضیرلادیغی کیتابچانی اینترنت‌ده لینکی گؤردوم. او اؤزل سایی‌دا آشیق آسلانا ایندی‌یه دک یازیلان یازی‌لاری قویموشدو، گول تبریزیم شئعرینی ده گتیرمیشدی. هاواسین تاپانماسام دا، شئعرینی تاپدیم. اومودوم وار بیر گون بیر یئردن، آشیق آسلانین اؤز سسی‌ ایله بو هاوانی قولاق آسا بیلم.

من

  من؛ 

     بیرلیکده  نه اولدوغونا باخاق. هر بیر من آشاغی‌کی‌لارلا گؤره بیلمه‌دیـییم بیر چوخ باشقالاریندان اولوشوب-یارانیر.    

  من‌لری یارادان‌لار:  

 

    آنا، آتا، قیز -اوغلان اولدوق‌لاری، دوغولان چاغی من‌له‌ره چاتان اؤزل‌لیک‌لر{فونئتیپ اؤزل‌لیک‌لری(دری رنگی، گؤزل‌لیک چیرکین‌لیک، گؤز رنگی، ساچ رنگی، اوجا بویلو-آلچاق بویلو، جیلاز‌لیق، یوغون‌لوق..)،  ژئنئتیک اؤزل‌لیک‌لر(ساغلام‌لیق، خسته‌لیک...)، دوغولان یئر، دوغولان عاییله دورومو{ساوادلی-ساوادسیز، وارلی-کاسیب، کندلی(باغ-باغات‌لی، قورو، اکین‌چی، مال-داوارچی...)-شهرلی(کیچیک شهر، بؤیوک شهر، باش‌کند..)-ائلات(یاری ائلات، کؤچری، اوتوراق)، ایلگی قوران، ایلگی‌لنمه‌ین، سس‌لی-سس‌سیز، چوخ سایلی، تک عاییله‌لر...}، دینه باغلی‌لیق{ موسلمان( شیعه، سوننی، گؤرن...)، خیریستی‌یان، یاهود، باشقا دین‌لر، دین‌سیز،}، هاوا دورومو(ایستی، سویوق، بورکو)، یئر دورومو(داغلیق، آرانلیق، دریا‌لیق، چای‌لیق، بوزلوق...)، یئمک دوروملاری(یئییم‌جیل، اورتا یئیه‌ن، آز یئیه‌ن، آجلیق دورومدا اولان‌لار)، گئیینمک طرزلری، دب‌لر.... 

 

  من‌لری اولوشدورانلار: 

  سوسیال دوروم‌لاری،  اوشاق‌لارین سای‌لاری ائولرده، کیشی-خانیم-ائشیت آغیزلی ائولر، یولداش‌لار، ده‌یه‌رلر، توپلومون دورومو، دونیادا اولان دوروم‌لاری، قونشولارلا موناسیبت‌لری، قونشو اؤلکه‌لر‌له موناسیبت‌لری، اولدوغو یئرلرین بیر توپلوملو یا نئچه توپلوملو اولمالاری، توپلوم‌لارین بیر-بیرلرینه گؤروش‌لری، کؤچری اولوب-اولمادیق‌لاری، بؤلگه‌یه باغلی‌لیق‌لاری، دونیایا باغلی‌لیق‌لاری، آلیشقانلیق‌لاری، اولاغان اوستو دوروم‌لاری، دوولت‌لرین بیچیم‌لری، نئچه دیل‌لی اولدوق‌لاری، هانسی دیلده ائییتیم آلدیق‌لاری، هانسی مکتبه باغلی اولدوق‌لاری، کیم‌لرله تانیش اولدوق‌لاری، موسیقی آنلاییش‌لاری، هونر باغلانتی‌لاری، ... 

  

   یوخاریداکی‌لارین هره‌سی‌نی ان آزی ایکی دوروملو نظرده توتساق، بیر منین تیکرارلانماسی تاریخ بویو  اولماز دیر. تاریخ بویو بیر من، اؤزونو تیکرار ائله‌یه بیلمه‌یه‌جک. هر بیر من اوچون باشقالاری بوتونلوک‌له باشقا بیر من اؤزل‌لیـیینده سن‌دیرلر. تیکرار اولونماز من‌لر، توپلومدا یاشاماق‌لاری اوچون، من‌لیک‌دن سونرا، بیزلرینی ده یاراتمالی‌دیر. هر بیر منین چئشیتلی بیزلری اولور. بو بیزلر ‌ده، او منی یارادیر. بلکه بیری تاپیلا دونیادا موجرد اولاراق اؤزونو تک من تانیت‌دیرا، آنجاق اونون تانیت‌دیرماسی تکجه اؤزونه کئچرلی‌دیر.